Улсын Их Хурлын 2015 оны намрын ээлжит чуулганы 2015 оны 12 дугаар сарын 23-ны өдрийн Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны  /Лхагва гараг/ хуралдааны гар тэмдэглэлээс хүргэж байна.

Байнгын хорооны дарга сонгох үеэр

Улсын Их Хурлын гишүүн Су.Батболд: -Манай Дэмбэрэл гишүүн бол бас 3D, 4D, 5Dхэмжээст сэтгэдэг. Тэгээд бас Манай Байнгын хорооны ажилд нэлээд тийм олон талаас нь харсан шинэлэг бас төрийн ажлыг, бизнесийг дэмжих чиглэл уруу чиглэсэн ийм үйл ажиллагаа явуулж чадах байх гэж би үзэж байгаа учраас би С.Дэмбэрэл гишүүнийг дэвшүүлж байна.

Улсын Их Хурлын гишүүн Л.Цог: -Ингээд хоёр хүний санал нэр дэвшлээ. Өөр саналтай гишүүд байна уу, С. Дэмбэрэл гишүүн.

Улсын Их Хурлын гишүүн С.Дэмбэрэл: -Миний нэрийг дэвшүүлсэн Сундуйн Батболд гишүүнд баярлалаа. Гэхдээ би Саноро омгийн Агипарын А.Бакейг дэмжих хүсэлтэй байгаа учраас нэрээ татаж байна.

Улсын Их Хурлын гишүүн Л.Цог: -С.Дэмбэрэл гишүүн нэрээ татаж авлаа. Протоколд тусна шүү дээ. Ингээд одоо тунаж үлдсэн А.Бакей гишүүнээс асуух зүйл байвал асуу гишүүд. Үг хэлэх хүн байна уу. Нэрээ өг. Гурван гишүүнээр тасалъя.

Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга А.Бакей: -Баярлалаа. С.Дэмбэрэл гишүүн.

Сонгуулийн хуулийн төсөл. Монгол Улсын Их Хурлын сонгуулийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслүүдийн анхны хэлэлцүүлэгийг хийх үеэр

Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга А.Бакей: -Энд нэг цаг хугацааны хувьд бол улсууд яриад байгаа юм. Хэтэрхий тулчихлаа гэж. Уг нь бол 2013 оны 2 дугаар сарын 8-ны өдөр шүү дээ Бурмаа гишүүнээр ахлуулаад Улсын Их Хуралд суудалтай бүх намын төлөөллийг оруулаад Сонгуулийн нэгдсэн хуулийн төсөл боловсруулах үүрэг бүхий ажлын хэсгийг Улсын Их Хурлын даргын захирамжаар байгуулаад бүтэн жил гарангийн хугацаанд ажилласан. Тэгээд одоо энийг суурилах гэж байгаа гэж энэ хуулийн төсөл бол тэр ажлын хэсгийн бүтээгдэхүүн байгаа байхгүй юу. Яг тэгж байтал яасан бэ гэхээр зэрэг Улсын Их Хуралд суудал бүхий гурван намын бүлэг тустусдаа ингээд хуулийн төсөл өргөн барьчихаж байгаа юм л даа. Жишээлбэл 2015 оны 11 сарын 6-ны өдөр Сундуйн Батболд нарын гишүүд, мөн өдөр Бурмаа нарын гишүүдийн нэгдсэн хуулийн төсөл. Тэгээд 11 сарын 13-нд Баасанхүү нарын гишүүд өргөн мэдүүлсэн. Өөрөөр хэлбэл сар гаруйн өмнө гэсэн үг. Тэгээд энэ гурван хуулийн төслийг Байнгын хороо бол 11 сарын 17-нд хэлэлцсэн. Чуулганаар бол 20-нд хэлэлцсэн. Тэрнээс хойш ажлын хэсэг байгуулагдаад энэ богино хугацаанд бол ямар ч гэсэн нэг явуул хийгээд ингээд ажиллаад ирсэн нь энэ байгаа шүү. Түүнээс биш одоо зориуд хугацааг хойш нь татаад сунгасан юм бол ерөөсөө байхгүй. Байгаа байдаг ийм байгаа шүү. Хууль санаачлагч ажлын хэсэгт орох уу, орохгүй юу гэдэг бол бүхэлдээ бол ингээд ийм байдлаар байсан учраас Улсын Их Хурлын даргын захирамжаар энэ ажлын хэсэг байгуулсан. Ингэхэд ажлын хэсгийн бүрэлдэхүүнд Улсын Их Хуралд суудал бүхий гурван намын бүлгийн гурвуулангийнх нь ахлагчийг оруулсан. Энэ бол зөвшилцөл явах ёстой тэр механизмыг суулгаж өгч байгаа хэрэг шүү дээ. Хууль санаачлагчаас давхардсан ганц нэг хүн орсон. Ихэнх нь ороогүй. С.Дэмбэрэл гишүүн.

Улсын Их Хурлын гишүүн С.Дэмбэрэл: -Өнөөдөр оруулаад ирсэн энэ төслийг Ардчилсан нам, Монгол ардын намын хуйвалдаан гэж харахгүй байгаа. Яагаад гэвэл анхнаас нь энэ Сонгуулийн хуулийг хэлэлцэх Р.Бурмаа гишүүний ажлын хэсэгт би орж ажиллаж байсан. Намаа төлөөлөөд. Дараа нь би Батболд гишүүний өргөн барьж байгаа хуулин дээр гарын үсэг зурсан. Өөрөөр хэлбэл, процесс явагдаж байгааг би бүгдийг нь мэдэж байгаа. Гэхдээ өнөөдөр бид Монгол Улсын маргаашийн болох гэж байгаа сонгуулийн асуудал биш энэ улс парламентын засаглалаа яаж бэхжүүлэх вэ гэдгийг хэлэлцэх ёстой. Улс төрийн намуудаа улс төрийн намуудын тухай хуулиар нь болон сонгуулийн хуулиар яаж бэхжүүлж төлөвшүүлж ингэсний үндсэн дээр хүчирхэг парламентын засаглалтай улс болох вэ гэдэг учраас 38:38 гэдэг зүйлийг бол манай нам шударга ёс эвсэл яг энэ утгаар ойлгож өргөн барьсан гэж бодож байгаа.

Өөрөөр хэлбэл, пропорциональ элементийг улам их нэмэгдүүлэх замаар парламентын засгийг төлөвшүүлэх хүн төрөлхтний олж мэдээд байгаа энэ арга зам бол бид тэмүүлж байгаа гэж ойлгож байна. Энэ утгаараа ч би бол 38:38 гэдэг дээр бол их санал бодлоо хэлж байгаа юм. Тэгээд 48:28 гээд энэ 38:38 одоо 28 жагсаалтын  ард нь жагсаалтын ард нуугддаг энэ их муу хүмүүс нь орчихдог гэсэн энэ ойлголтыг бол явуулаад байх шиг байгаа юм. Би тэр жагсаалтад орсон гишүүн. Тэгээд би одоо ямар муу болоод юунд нуугдсанаа би одоо хүртэл ойлгодоггүй. Энэ улсын төлөө энэ улсын парламентын засаглалыг сайжруулахад миний мэдлэг оюун одоо туршлага юу хэрэгтэй байна тэр талаас нь л ажилладаг. Тэгэхээр хэрэв тийм ойлголт байдаг юм бол энэ жагсаалтын гишүүний бас арай өөр байдлаар илүү ил тод байлгахаар ингээд хийе гэсэн. Гэхдээ тэр маань 5 бүс болго гээд үзэл санаагаа устгах. Өөрөөр хэлбэл пропорциональ буюу тэр хувь тэнцүүлэн сонгох гэсэн энэ хүн төрөлхтний дэвшилэт хэсэг нь ингэж дагаад байгаа. Үүнийгээ устгачих гэж хэлээгүй байхгүй юу. Энэ дээр л гол алдаа байна. Үүний үндэслэлийг нь тайлбарлаж бас чадахгүй байна л даа одоо сонсоод байхад бол.

Яагаад энэ пропорциональ элементийн 28 гэсэн энэ хувь хэмжээг яагаад дундуур нь тав хуваагаад ингэснээрээ пропорциональ гэсэн утга учрыг нь алдагдуулах гээд байгаа юм бэ. Ингэснээр хэн хожих юм бэ. Монгол Улс хожих юм уу гэдэг тийм асуултад хариулж чадахгүй байна. Нөгөө талаас би түрүүн хэлсэн мажоритар элементээс пропорциональ нь хамаардаг бас тийм заалт оруулж ирэх гээд байна л даа. Үүнийг би бас алдаа гэж байна. Тийм учраас одоо хариуцлагатай байх ёстой. Хоёр намынхаа нөхдөд хэлэхэд одоо шударга ёс эвслийн үгийг сонс. Ингээд хэдүүлээ энэ саяын Р.Бурмаагийн ярьдаг зүйл зөв юм биш үү. Өөрөөр хэлбэл, тэр сонгууль шударгаар өрсөлдөх зардлыг нь багасгах энэ юмнууд байнга яригдаж байсан. Энэ дээр би дандаа гар өргөж байсан.Өнгөрсөн сонгууль дээр ийм алдаа гарч байсан юм. Наадах чинь зөв байна. Энийгээ хийе гээд ингээд хийгээд л явж байсан. Яг тэр 38:38 буюу 48:28 дээр энэ зарчмын зөрүүтэй санал гараад ирэхэд бол миний байр суурь өөр байсан. Н.Батцэрэг гишүүний байр суурь өөр байсан. Байр сууриа илэрхийлээд л явж байсан. Тийм учраас зөвшилцөл гэдэг бол ингээд нөгөө цөөнхийнхөө үзэл санааг хүндэтгээд тэрийг нь максимум хүчин чармайлтаар ойлгож хүлээж авахыг л энэ зөвшилцлийн урлагийн чинь гол гогцоо нь тэнд оршдог юм. Тийм учраас энэ талаас нь бодож өнөөдөр бид одоо шинэ жилийн босгон гээд маш зөв ухаалаг бүх намуудын энэ парламентад суудалтай болон суудалгүй намуудын бүгдийнх нь эрх ашгийг хангасан алсыг харсан тийм шийдвэр гараасай гэж энэ хоёр намын ялангуяа нөхдүүдээс хүсч байна.

Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга А.Бакей: -О.Баасанхүү гишүүн бол одоо мөрдөж байгаа сонгуулийн хуулийг сайн мэдэж байгаа шүү дээ. Одоо мөрдөж байгаа сонгуулийн хуулийн 28-аар бол нэр ч байхгүй байсан шүү дээ. Саналын хуудсан дээр нэр ч байхгүй. Тэ 28 дээр намын дугуйлсны ачаар нарийн дээрээ Баасанхүү өөрөө орж ирээд энд ярьж сууж байгаа шүү. Энэ дээр харин хүний нэрийг бичиж өгье гэж байгаа. С.Дэмбэрэл гишүүн.

Улсын Их Хурлын гишүүн С.Дэмбэрэл: -Аль нэг намууд хоорондоо тэглээ, ингэлээ энээ тэрээ гэсэн юм яримааргүй байна. Миний бодол бол бид нар 38:38-ыг ингээд дэмжсэн гэсэн мөртөө түүнийхээ эсрэг юм яриад байна. Энэ улс төрийн нам гэдэг зүйл чинь Монгол Улсад байгаа институцууд улс төрийн намгүйгээр бид нар яаж явах юм бэ. Цаашдаа энэ улс маань парламентын засаглалаа яаж хөгжүүлэх юм бэ? Дэлхий даяар мөрддөг энэ дүрмээс өөр ямар дүрэм гаргасан юм бэ? Ингэж болохгүй шүү дээ. Энэ бол энгийн зүйл.-Нэгдүгээрт.  

Хоёрдугаарт, -Үндсэн хуулинд түрүүн Р.Гончигдорж гишүүн маш тодорхой хэлээд өгсөн. Биднийг хэн гэдэг юм бэ С.Дэмбэрэл гэдэггүй юм, А.Бакей гэдэггүй юм аа. Ард түмний элч гээд Үндсэн хуулин дээр заагаад энэ бүх  зүйлийг хэлсэн байгаа. Энэ бас газар нутаг хуваах гээд ч байгаа юм биш. Энэ бол ерөнхийдөө тэр пропорциональ системийг цаашдаа улс төрийн намуудаа төлөвшүүлэх замаар энэ Монгол Улсад бидний сонгосон 25 жилийн өмнө сонгосон парламентын ардчилал төлөөлөх ардчиллыг цааш нь бэхжүүлье гэж байгаагийн нэг элемент. Тэгээд энэ дээр хүн ярих хэрэггүй. Институтээ л ярих ёстой. Яг энэ утгаараа болохоор наад тав хуваадаг үндэслэл чинь өөрөө тайлбар их муу байна л даа. Сэтгэлд итгэл үнэмшил өгөхгүй байна. Тийм учраас одоо ёстой жинхэнэ нөгөө зөвшилцөхийг чинь урлаг нь одоо гардаг юм. Одоо энэ тав хуваадгаа болиод нэр нь байж байна. Хүмүүс нэг хэсэг нь одоо жагсаалтын ард нуугдсан энэ тэр гээд хэлдэг юм байна. Тэр байтугай манай зарим гишүүд нэг нэгийгээ одоо юу гэдэг юм бэ жагсаалтынх, жагсаалтынх биш гэж ярьдаг юм байна. Энэ бүх үл ойлголцлоо цааш нь хаяад ажлаа цааш нь явуулах энэ таван бүс хийхээ больчих. Тэгээд тэр нэр мэр нь байж байг. Ингээд цаашаа явбал тойм зүйлүүдээ л сайхан явуулъя л даа. Тэр утгаараа энэ дээр манай шударга ёсынхон бас дэмжинэ. Бид нарын хүсээд байгаа зүйл. Энэ бүсчилсэн 38:38 гээд аль болохоор ингээд ярилцъя ийм л юм хэлээд байгаа шүү дээ. Энэ дээр л одоо нөгөө зөвшилцлийн маань урлаг ардчиллын маань мөн чанар харагдах байхгүй юу. Үүнийг л би та бүхэнд дахин дахин хэлэх гэсэн юм. Тэгээд одоо тэр Үндсэн хуулийнхаа суурь үзэл санааг их сайн баримталж явмаар байна гэдгийг хэлмээр байна, баярлалаа.

Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга А.Бакей: -С.Дэмбэрэл гишүүн санал хэллээ. Ямар ч гэсэн гишүүдийн энэ ярьж байгаа саналууд дээр бол мэдээж энд хэлэлцэх явцдаа ямар нэг байдлаар бид нар анхаарал хандуулах ёстой. Саналаа хураагаад явъя л даа. Санал хураалт явуулах юм байна.

Улсын Их Хурлын гишүүн С.Дэмбэрэл: -Баярлалаа. Би Сонгуулийн хорооноос асуух гээд байна л даа. Одоо жишээлбэл нэг хүний саналаар уналаа шүү дээ. Өөрөөр хэлбэл 28-ыг 5 бүс болгож хуваахгүй гэсэн тэр санал унасан шүү дээ. Тэгээд үүн дээр холбогдуулаад нэгэнт одоо 5 бүс гэсэн юм чинь үүнтэй холбогдуулаад техникийн асуудал гараад байна. Тийм учраас миний зүгээр сонирхож байгаа нь та бүгдийн байр суурийг сайн асуумаар байна. Ажлын хэсэг дээр би ингээд заримдаа ажиглаж байхад одоо энэ дэд ажлын хэсгийн саналыг тэр бүр бас анхааралтай сонсохгүй явдал гардаг юм байна. Тэрний нэг үр дагавар нь метр болгох ийм юм харагдаад байна. Гэхдээ үүний цаад утга учир нь таван бүсийн асуудал байгаа.  Тийм учраас Сонгуулийн ерөнхий хорооны байр суурийг шударга бөгөөд шулуухан хэн нэгэн нам эвслүүдээс ч айлгүйгээр та бүгдийн байр суурь ямар байв. 28-ыг таван бүс болгож хуваах нь зөв үү, буруу юу. Олон улс ийм ямар практик байна. Энэ тал дээр нэг тодорхой хариулт хэлж өгөхгүй юу.

Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга А.Бакей: -Ч.Содномцэрэн дарга хариулъя.

Сонгуулийн хороо Ч.Содномцэрэн: -Сонгуулийн ерөнхий хороо бол Сонгуулийн тогтолцоо тойрог энэ бүсчлэх асуудал дээр бол санал өгөөгүй. Тэгээд энэ бол намууд яриад зөвшилцсөн ийм асуудал дээр бол Сонгуулийн ерөнхий хороо санал өгөөгүй. Сонгуулийн ерөнхий хороо ажлын дэд хэсэг ямар санал өгсөн бэ гэхээр энэ Сонгуулийг зохион байгуулах процессын шинж чанартай ийм асуудлууд дээр санал өгөөрэй.

Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга: А.Бакей: -С.Дэмбэрэл гишүүн.

Улсын Их Хурлын гишүүн С.Дэмбэрэл: -Нэг талаас бол хүн. Нөгөө талаас бол машины асуудал ярьж байна.  Нэг хэсэг нь ингэсэн юм шиг байна. Би энэ машинд итгэхгүй байна. Итгэхгүй байгаа бол машин 50 хувиар алдаж магадгүй, юу ч гэсэн 50 хүртэл магадлалаар гэсэн ийм зүйл оруулсан юм байна. Асуудлын мөн чанар нь юу нь илүү, машин нь илүү юу гэдэгтээ биш байхгүй юу. Хяналтын тооллого гэдэг зүйлийг энэ машин хэрэглэж байгаа нөхцөлд машин нь хүн нь аль аль нь зөв тоолж вэ гэдгийг гаргах л тэгээд тэр нь аль нэгэн хүний аль нэр дэвшигчийн юм уу эсвэл сонгогчийн санал гомдлын дагуу болох л ёстой процесс шүү дээ. Тэрнээс биш одоо жишээлбэл, техникийн тооллого гэж гаргавал би бол Сонгуулийн ерөнхий хорооны тухай сонгуулийн хуулинд бол энэ улс даяар сонгуулийн хуулийн техникийн асуудлыг хариуцан тэгээд энэ дээр эх код, энэ тэр байвал бид бүгдийг нь тайлбарлана гэсэн заалт байхгүй гэж байна. Хэрэв техникийн тооллогыг хэн хариуцах юм бэ? Техникийг тоолно гэж ер нь яах юм бэ. Юу гэсэн үг юм бэ?  Субъект байгаа юм уу, объект байгаа юм уу? Субъект нь юу юм бэ? Энэ эрх зүйн ойлголтоо анх Р.Бурмаа гишүүний  санаа чинь бол хяналтын тооллого гэдэг тэр үг чинь бол зөв байсан гэж би бодож байна. Өөрөөр хэлбэл, тэр зайлшгүй тэр сонгуулийн процесст машин хэрэглэнэ үү, зургаан хуруутай байна уу, дөрвөн хуруутай байна уу,  тоолохдоо хурдан тоолдог юм уу. Энэ ялгаагүй шүү дээ зарчмаар бол. Тэгээд дээр нь Р.Гончигдорж гишүүний хамгийн сайн мэддэг магадлалын онол дээр суурилаад санамсаргүй түүврийн аргаар гээд ингээд ийм шинжлэх ухааны үндэс талаас нь магадгүй гэсэн. Гэтэл өнөөдөр бид юу оруулж ирж байна гэхээр машин 50 хувь алдаж магадгүй шүү. Тийм учраас саналаа тоолъё гэж. Ийм нэг логик муутай юм оруулж ирээд байна. Тийм учраас ажлын хэсгийнхэн энэ томьёоллоо бодож үзвэл яасан юм бэ? Энэ яг юу тоолох гээд байгаа юм бэ? Улс даяар машины үзлэг гээд болдог. Жолооч бас шалгалт өгдөг. Яг үүнтэй л адилхан шүү дээ. Машин нь бүрэн бүтэн байдал нь дутуу байвал жолооч хариуцлага хүлээнэ. Жолооч нь машинаа сайн жолоодож чадахгүй машиныхаа үзлэг оруулаагүй бол бас жолооч л хариуцлага хүлээдэг шүү дээ. Энэ бол аягүй энгийн дүрэм. Тэгэхээр энэ талаасаа бодож энэ асуудлыг та нар бас нэг ярилцвал яасан юм бэ гэсэн л бодол.

Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга А.Бакей: -Одоо санал хураалт явуулъя. С.Дэмбэрэл гишүүн товч.

Улсын Их Хурлын гишүүн С.Дэмбэрэл: -Би бол түрүүнээс хойш дахин дахин давтаж хэлээд байгаа. Та бүгдийн Ардчилсан нам өөрөөр хэлбэл Монгол ардын нам та бүгдийг дийлээд ийм жижиг намуудыг гадуурхсан юм оруулж ирлээ гэж бодохгүй байгаа юм. Яагаад гэвэл, бид нар анхнаасаа тохирохдоо бүх улс төрийн намуудыг оруулаад тэднийхээ санал бодлыг сонсоод харилцан бие биеэ хүндэтгээд бүх саналыг маш нарийн авч үзье гэсэн ийм зорилготойгоор Их Хурлын даргын захирамжаар байгуулагдаад манай намаас манай С.Оюун ороод. С.Оюун бол энэ ажлын хэсгээс гарсан. Яагаад гэвэл гарахаас өөр аргаггүй байсан. Нөгөө нь зөвшилцье гэсэн Шударга ёс эвсэл, Иргэний зориг, Ногоон нам энэ ажлын хэсэгт орохдоо зөвшилцөх юм байх гэж бодоод яг эрүүл хоёр гуравхан санал тавьсан шүү дээ.-Нэгдүгээрт.

Хоёрдугаарт: -Монгол Улс цаашдаа парламентын засаглалтай байх уу, үгүй юу гэдгийг урт хугацаанд харах учраас 38:38 гэсэн. Үүнийг хүлээж авах боломжгүй гэсэн учраас больсон. Өөрөөр хэлбэл, ийм уян хатан байгаа. Түүнийхээ дараа 28 гээд 5 тойрогт хувааж байгаа нь арай дэндлээ. Тэр байтугай үүний өмнөх хурал дээр Үндсэн хуулинд чинь бүсчилсэн тойрог гэсэн хууль зүйн ойлголт байхгүй. Үндсэн хуулийн суурь үзэл санаа нь хүний сонгох, сонгогдох эрхийг эдийн засгийн бүсчилсэн ойлголттой харьцуулж ингэж өөрөөр хэлбэл Үндсэн хуулийн суурь үзэл санаа нь дээр нь байдаг үүнийг ингэж тэнцүүгийн тэмдэг хооронд нь тавьж болохгүй гэсэн.

Гуравдугаарт, Энэ асуудлыг бид та бүхний олонх байгаа учраас олонх гэдэг маань цөөнхийнхөө санал бодлыг хүндэтгэх юм. Үүнийг л төлөөллийн ардчилал, шууд ардчилал гэж янз янзын нэр хэлээд хэлж байгаа. Яг үүнийг та бүхэн бодитойгоор илэрхийлээч гэж түрүүн хүсэлт тавиад харамсалтай нь 9, 8-аар бидний санал унасан байгааг би одоо ингээд харж байгаа.

Дөрөвдүгээрт, - Би Батболд гишүүний өргөн барьсан хуулинд бол автоматаар зүгээр л механикаар гарын үсэг зураагүй. Үзэл санааг нь дэмжээд өөрөөр хэлбэл нэгэнт нийгэмд машины талаар ийм ойлголт байгаа юм бол энийг нь тэгвэл дэмжье. Ингэж дэмжээд одоо бид нар энэ чинь 50 хувиар дэвшил гараад явж байна. Энэ дээр бас юм хэлэхгүй байгаа юм. Ганцхан та бүхэн Монгол Улсад байгаа хамгийн том хоёр хариуцлагатай нам бусад жижиг намуудынхаа тухайлбал, Шударга ёс эвслийн хэлж байгаа Иргэний зориг, Ногоон намын хэлж байгаа энэ саналд хүндэтгэлтэй хандаад одоо бусад өгөх нийгэмд өгөх мессежээ бас зөв байдлаар өгөөсэй л гэсэн ийм хүсэлтийг тавиад байгаа шүү дээ. Тэрнээс биш би та нарын зөвшилцөх боломжоос дээгүүр гарсан зүйлийг бол хэлэхгүй байгаа юм. Бүх зүйлийг чинь би өнөөдөр хараад дэмжихийг нь дэмжээд үгүйг нь үгүй гээд яваад байна. Иргэний зориг, Ногоон нам шиг харилцан буулт хийх зөвшилцөл нь жинхэнэ утгаар нь ажиллаасай гэж та бүгдийг бодож байна. Энэ бол улс төрийн соёлын асуудал юм шүү. Тэрнээс биш нэг хоёрхон хүнтэй учраас бидний санал дэмжигдэхгүй юм байна гэсэн ийм утгагүй зүйл биш.  Олон байх тусмаа цөөнхийнхөө саналыг сонсох чинь ардчилал байхгүй юу.Та бүгд бол ухаантай. Улс төрийн намууд нь төлөвшсөн сайн намууд. Улам бүр Монгол Улсыг цааш нь авч явах ёстой. Өнөөдөр Америкийн хоёр том нам хүртэл Ардчилал гэдэг зүйлийг чинь өнгөрсөн үед хийсэн алдаагаа ухамсарлаад  өөрөөр хардаг болсон шүү. Одоо та нар АНУ-ын сонгуулийн процессуудыг телевизээр үзэж байхад.  Энэ талаас нь та бүгдийг бас ухаараасай гэж бодож байна. Тэгээд бие биеэ хүндэтгээд энэ хуулиа баталъя.

Улсын Их Хурлын гишүүн С.Дэмбэрэлийн ажлын алба