Улсын Их Хурлын 2015 оны хаврын ээлжит чуулганы 2015 оны 10 дугаар сарын 14-ны өдрийн хорооны /Лхагва гараг/ хуралдааны гар тэмдэглэлээс хүргэж байна.

Монгол Улсын Их Хурлын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслүүд /Улсын Их Хурлын гишүүн А.Бакей нарын 4 гишүүн 2015.07.01-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх үеэр

Улсын Их хурлын гишүүн С.Дэмбэрэл: Энэ хуулийн төслийг дэмжиж байна. Ялангуяа сая хэлсэн гол санааг нь.  Гэхдээ 2-3 зүлийг санаа болгоод асуух гэсэн юм. Нэгдүгээрт: -Даргын зөвлөл гэж юу юм бэ? Үүнийг тодруулж өгөх хэрэгтэй байна. Энд бол бид нарын мөрдөж байгаа дэгээр бичсэн байна. Өөрөөр хэлбэл, даргын зөвлөлийн гишүүдийн саналыг үндэслэн дарга шийднэ гэсэн байна. УИХ гэдэг гишүүдээс бүрдсэн байгууллага дээр даргын зөвлөл гээд их чухал юм шийдвэрлэдэг газрыг “гишүүдийн саналыг аваад дарга шийднэ гэхээсээ илүү гишүүд нь олонхийн саналаар шийднэ”, даргын зорилго нь шийдвэрлэх байх ийм байдлаар бусад улс орнуудад байдаг collegial зарчимд оруулсан ийм зүйл хийвэл зүгээр байгаа юм. Ингэдэггүйн жишээг би олныг хэлж чадна. Одоо зарим хүмүүс УИХ-аар хэлэлцүүлэх гээд хуулиа хэлэлцүүлэхгүй, олон нийтэд хандаад явж байна.

Эсвэл зарим хуулийг хэлэлцэх гэж байхад гэнэт ном ёсороо явж байсан зүйлийг үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн нарийн бичгийн дарга нэг захиа бичээд татаад авч байна. Эсвэл ямар нэгэн хуулийг би үүнийг хэлэлцэх гэсэн юм, бүтэн жил боллоо гэсэн чинь “болоогүй” гэж хариулдаг ийм субьектив зүйл их байна. Эндээс юу харж байна гэхээр нэгдүгээрт, -Даргын зөвлөлийн статусыг, шийдвэр гаргах процессыг маш тодорхой болгомоор байна. Яг энд тийм байдлаар хийсэн байна. Даргын зөвлөлийн гишүүдийн саналыг үндэслэн гарга гээд бичсэн байна. Энэ бол би буруу байх гэж бодож байна. Үүнийг би олон туршлага дээрээс ажиглалаа.

Хоёрдугаарт, УИХ-ын гишүүн хууль өргөн бариад УИХ-ын тамгын газар очоод, даргын ширээ дээр очих нэг цаг, дарга зөвлөлөөр оруулаад, шийдвэр гаргах цаг гэж бий.  Энэ бол их тодорхойгүй байдаг. Тийм учраас хуулиудыг хараад байхад   ихэнх нь субьектив шалтгаанаас болоод эсвэл улс төрийн шалтгаанаас болоод хэлэлцдэггүй зүйл байгаад байна. Хэн ч дарга байж болно. Одоо УИХ-ын дарга З.Энхболд байна. Дараагийн парламентаар өөр хүн байж болно. З.Энхболд дарга дахин сонгогдож, эсвэл Дорж гэдэг хүн болж болно. Гэхдээ л тэр хүмүүст яг л байрандаа байх УИХ-ын удирдах дэг байх хэрэгтэй. Энэ дэг өөрөө тодорхой биш байгаа учраас жишээ нь хамгийн энгийн жишээ ярихад, энэ хууль яаж хэлэлцэх вэ гэдгийг “чи” мэдэхгүй. Маш хэцүү. Үүнийг даргын зөвлөлөөр оруулах эсэхийг ч “чи” мэдэхгүй. Өөрөөр хэлбэл дэг дээр энэ тодорхой биш байна. УИХ-ын тамгын газар авлаа, дарга руу өглөө, “за байж бай” гэдэг юм уу ийм л байгаад байна. Түрүүн хэлсэн зоосны хоёр тал болсон гурван баримт бичгийг хэлэлцэх тэр ач холбогдол маш зөв. Нөгөө талаас дэгээ илүү тодруулж, УИХ-ын гишүүн хууль өргөн барих, үүнийгээ хэлэлцүүлэх энэ асуудлыг их тодорхой болгож өгч, ийм зүйлүүдийг энэ хууль дээрээ оруулж өгч болохгүй юу ?

Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга А.Бакей: С.Дэмбэрэл гишүүний асуултанд хариулъя. Одоогийн мөрдөж байгаа хуулиар УИХ-ын даргын дэргэдэх зөвлөл гэдэг статусыг тодорхой заасан байгаа. Ямар статустай вэ гэхээр тодорхой асуудлыг зөвшилцөх, чиг үүрэг бүхий зөвлөл гэж байгаа. Түүнээс биш, шууд шийдвэр гаргадаг байгууллага биш юм. Зөвхөн зөвшилцөх үүрэгтэй байгууллага байгаа. Тийм учраас энэ заалт бол ямар нэг хэмжээгээр бидний өргөн мэдүүлсэн хууль дээр хөндөгдсөн учраас үнэхээр та статусыг илүү оновчтой, боловсронгуй болгоё гэвэл анхны хэлэлцүүлгийн үед зарчмын зөрүүтэй санал гаргах эрх танд байгаа гэдгийг хэлье. Энэ хуулиар УИХ-ын даргын бүрэн эрхийг нэмсэн нэг ч асуудал байхгүй. Харин УИХ, УИХ-ын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуулийн хооронд өөр өөр заасан асуудлыг жигдэлсэн болохоос биш, ямар нэг чиг үүргийг нэмсэн асуудал байхгүй гэдгийг хэлэх нь зүйтэй.

Улсын Их Хурлын гишүүн С.Дэмбэрэлийн ажлын алба