12 дугаар сарын 10-ны Мягмар гарагт Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны хуралдаан 09.00 цагаас “А” танхимд болж, “Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай” хуулийн төсөл /Улсын Их Хурлын гишүүн Р.Бурмаа өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/-ийг хэлэлцэв.

С.Дэмбэрэл: - Сонгуулиар бий болсон шинэ УИХ-ын гишүүд Чуулганы анхдугаар хуралдаан болон өөрийн оролцсон анхны хуралдаан дээр тангараг өргөх,  тухай ярилцаж байна. Үндсэн хуулийн 3-р зүйлийн 1-р хэсэгт “Монгол улсад засгийн бүх эрх ард түмний мэдэлд байна. Монголын ард түмэн төрийн үйл хэрэгт шууд оролцож, мөн сонгож байгуулсан төрийн эрх байрих төлөөлөгчдийн байгууллагаараа уламжлан энэхүү эрхээ эдэлнэ” гэж заасан байдаг. Тэгэхээр 1 нь хоцроод, 75 гишүүн энэ эрхийг эдлээд сууж байна гэж бодъё. Тэгтэл “энд 1 гишүүнийг 75 хүнээс хамааралтай болгочихлоо, тиймээс ингэж болохгүй” гээд ийм өөрчлөлт оруулах гээд байгаа юм уу? Өөрөөр хэлбэл, ямар нэг шалтгаанаар хожимдож эрхээ авч байгаа 1 гишүүн нь бусад 75 гишүүнээсээ субьектив хамаатай болчихож байна. Гэтэл Үндсэн хуулийн энэ заалтанд тоо заагаагүй. УИХ-ын гишүүн чинь өөрөө ард түмний төлөөлөл, нэг хэсэг нь мөн гэж заачихсан байна шүү дээ. Ард түмэн тэнд сууж байгаа юм. Тэгэхээр хожигдож орж ирж байгаа хүн буюу тэр хэсэг ард түмэн чинь төрийн сүлдний өмнө тангараг өргөж байгаа болохоос биш, 75 хүнд тангараг уншиж байгаа юм биш шүү дээ. Субьектив гэж харагдаж байгаа бол 75 хүн нь ширээнийхээ дор нуугдаж ч болно. Анхны өдөр, анхны хуралдаан эхлэнгүүт, хамгийн эхний үйл ажиллагаа бол тангараг өргөх ёслол байх ёстой. Өөрөөр хэлбэл хуралдаан албажих ёстой. Хуралдаан эхлэхээс өмнө гэхээр янз бүрийн ойлголтууд бий болоод байна. Хуралдаан эхэлмэгц, эхнийх нь үйл ажиллагаа нь гишүүд тангарагаа өргөнө, хоцорсон хүн тангарагаа өргөх асуудал нь дараа дараагийн хурлын хөтөлбөрт ороод л явчихвал албажина. Хоцорч орсон 1 хүн маань тангараг өргөх ёслол хийсний дараа бусад нь хүлээн зөвшөөрөх эсэх тухай асуудал байж болохгүй. Энэ бол ёсчлол, төрийн ёсчлол шүү дээ. Ямар нэгэн шийдвэр гарахгүй, зөвхөн ёслол үйлдэгдэж байгаа хэрэг. Энэ хуулинд би тэгж л орох ёстой гэж ойлгож байгаа юм. Яагаад гэвэл, бодит амьдрал дээр ч гэсэн, бидний хэн нь ч, юу ч асуудаггүй биз дээ. Хэн ч, юу ч асуудаггүй, ямар ч асуудал авч хэлэлцдэггүй юмыг юунд субьектив гэж үзэх ёстой юм бэ? Тийм учраас би үүнийг ёслол үйлдэж байгаа явдал гэж үзэж байгаа юм. Ёслол нь харин өөрийн дэг журамтай байх нь харин зүйтэй.

“Хуулийн төсөл баталсаны дараа үүсч болох нийгэм, эдийн засаг, эрх зүйн дагаварын талаар...” гэжээ. Эдийн засгийн дагавар байхгүй гэнээ. Тэгэхээр нийгэм, эрх зүйн ямар үр дагавар гарах юм бэ? Эсвэл энд буруу бичив үү? Үүнийгээ тодруулбал зүйтэй байна. Яагаад гэвэл, үүнийг баталсаны дараа эдийн засгийн үр дагавар байхгүй, нийгэм, эрхзүйн үр дагавар байх юм шиг ойлгогдоод байна. Энэ бол техникийн алдаа байх. Миний хувьд энэ бол төрийн ёслол үйлдэж байгаа болохоос ямар нэгэн зүйл хэлэлцэхгүй байгаа гэдгийг анхаараарай. Шинээр сонгогдсон 76 төлөөлөгчдийн тангараг өргөж байгааг өмнө нь ажиллаж байсан 75 гишүүн хараад сууж байгаа ёслол гэдгийг санах хэрэгтэй. Үүнээс өөр ямар нэг асуудал хэлэлцэх процесс үүн дээр байхгүй.