Улсын Их Хурлын 2015 оны хаврын ээлжит чуулганы 2015 оны 07 дугаар сарын 02-ны өдрийн /Пүрэв гараг/ хуралдааны гар тэмдэглэлээс хүргэж байна.

Эрүүгийн хууль болон холбогдох бусад хуулийн төслүүд /Засгийн газар 2015.02.05-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, анхны хэлэлцүүлэг үргэлжилнэ/.

Улсын Их Хурлын гишүүн С.Дэмбэрэл: Нэгдүгээрт, одоо хүчин төгөлдөр үйлчилж байгаа Эрүүгийн хуулиар бол татвар төлөгч 27 сая төгрөгийн татварын зөрчил гаргасан бол эрүү үүсдэг практик явж байгаа. Түрүүн ярьсан, 11 мянган татвар төлөгчдийн асуудал бол цагдаа, авилгатай тэмцэх газар, татварын ерөнхий газарт явуулсан захиануудын нийлбэр юм. Ийм эрүүжсэн татварын орчинтой байгаа нөхцөлд бол ийм тоонууд гарч ирж байсан. 100, 300 сая гэдгийг яаж гаргасан юм бэ гэхээр хөдөлмөрийн яам болон татвар төлөгчдийн төлөөлөл сууж байгаад, ерөнхийдөө хэт эрүүжсэн заалтын босго хэмжээг нэмэгдүүлж өгье. Өөрөөр хэлбэл зөрчил гэж үзье гэсэн. Ийм байдлаар тэр тоонууд гарч ирсэн. Нөгөө талаас шоронд суулгана гэдгийг аль болох шоронд суулгахгүй гэсэн байдлаар би яг үүнийг сайн дэмжээгүй. Нэг жил хүртэлх хугацаагаар гэсэн тийм зүйл хэлж байсан. Энэ дэмжигдээгүй, уг нь дэмжигдсэн бол. Татвараас санаатайгаар зайлсхийсэн холбогдох байгууллагуудыг татварын ерөнхий газар тодорхойлох ёстой. Тэрнээс биш, хэн нэгэн өөр этгээд тодорхойлох ёсгүй. Ийм концепцоор татварын ерөнхий хуульд энэ чиглэлийн өөрчлөлт орж байгаа. Ийм байдлаар явбал энэ бол нилээн татварын зөрчлийг эрүүжүүлсэн байдлыг нь иргэнжүүлсэн тийм заалт болж өгөх юм. Гэхдээ нэг жил хүртэлх, максимум байхаар альтарнатив бусад арга хэмжээнүүд авахаар заалт оруулж өгөх хэрэгтэй.  Түүнээс гадна хуулийн этгээдүүд гэж их ярьж байна,  одоо яг харж байгаагаар хуулийн этгээд бол хэт хавтгайрсан байна.

Хоёрдугаарт, хуулийн этгээдүүдийг давхардуулсан ял шийтгэл оногдуулаад байна. Хувьцаат компани байхад дарга, нягтлан нь буруутаад, эсвэл ТҮЦ-ын дарга нар нь буруутсан байлаа гэхэд жижиг хувьцаа эзэмшигчид нь бүхэлдээ хохирох давхардсан зүйлүүд гарна шүү гэдгийг холбогдох ажлын дэд хэсгийн гишүүдэд хэлж байсан. Тэд хүлээн зөвшөөрч байсан. Энэ талаас нь хуулийн этгээд дээрээ ч бас сайн бодох ёстой. Түрүүний тэр яриад өнгөрдөг зүйлүүд дээр дараа нь миний санал гарч ирэх учраас үүнийг тухайн үед нь хэлье.

Улсын Их Хурлын дарга З.Энхболд: С.Дэмбрэл гишүүн саналаа тайлбарлая.

Улсын Их Хурлын гишүүн С.Дэмбэрэл: За, би нэг мөсөн дэмжигдээгүй саналуудынхаа цаад гол санаа, үндэслэл, утга агуулгыг хэлье. 20 жил хөгжсөн зах зээл, 200 жил хөгжсөн зах зээл гэдэг хоёр өөр зүйл. Нэгдүгээрт.

Хоёрдугаарт, 20 жил манай зах зээл хөгжихдөө хэтэрхий их зохицуулалттай, маш их зохицуулалттай зах зээлийг бий болгосон. Ийм зохицуулалттай орчинд өнөөдөр бид янз бүрийн аргаар хяналтын хууль болон бусад бүх хууль, тусгай зөвшөөрөл лицензээ багасгая гэж өөрсдөө хэлж байгаа. Мөн бизнес эрхлэгчдээ эрүүжүүлэхээ больёо гэж хэлж байгаа. Гэтэл 18 дугаар бүлэгт энэ зүйлүүд орохдоо 200 жилийн зах зээлтэй харьцуулаад, бусад улс орнуудад, ингэдэг юм, тэгдэг юм гэсэн нэг аргумент байгаа. Нөгөө талаас жишээлбэл, 18.2-р зүйлийг ярихад, бараа, бүтээгдэхүүн, түүхий эд, үйлчилгээ гээд өөрөө эрэлт нийлүүлэлт дээрээ өөрийгөө зохицуулаад явдаг. Мөн энэ зах зээлүүдийг бүгдийг нь зохицуулдаг Төрийн институтууд нь хангалттай их хэмжээний торгууль авхуулаад, ийм хэт их зохицуулалттай зах зээл дээр нь нэмж, эрүүгийн хэрэг үүсгэж, хэдээс хэдэн жил шоронд хийх гэсэн нь утга муутай. Энэ талаасаа л би Ц.Оюунбаатар гишүүнийг дэмжиж байна. Энэ өөрөө ярилцах ёстой асуудал юм. Тийм учраас үүнийг зөрчилд оруулъя, хэрэв энэ заалт үлдэх юм бол ядахдаа нэг жил хүртэлх гэж оруулах ёстой. Эцсийн эцэст хохиролоо барагдуулах ёстой шүү дээ. Бизнесийн барааны зах зээл, түүхий эдийн зах зээл дээр учир зүггүй Төр нь өөрөө хянадаг зүйлүүдийг оруулаад ирэхээр эрүүжээд эхэлж байгаа юм. Өмнөх Эрүүгийн хууль аж ахуй нэгжийн хувьд эсрэг, муу байсан учраас үүнийг сайжруулах ёстой. Бид нар хуулийг сайжруулахдаа дутуу сайжруулдаг.

Хэрэв миний хэлж байгаа заалтуудыг оруулбал Монгол улсад юу ч болохгүй. Хүмүүсийн сэтгэл санаа амарна. Тэрнэс биш энэ заалтуудыг хэн оруулаад байгаа гэдгийг нь бас судалсан. Төрийн байгууллагууд өөрсдөө өөрийнхөө ажлыг хийж чадахгүй байгаа юм. /Санхүүгийн зохицуулах хорооноос аваад/ Өөрөөр хэлбэл, энэ зүйлийг эрүүжүүлж өгөөч гэсэн олон хүсэлтүүд ирсэний үндсэн дээр бий болсон ийм л заалтууд байгаа юм. Тэгэхээр би дахиад хэлье, 20 жилийн зах зээлийг 200 жилийн зах зээлтэй харьцуулаад, Америк улсад 3 жил хоридог юм байна лээ гэж хэлж болохгүй. Энэ бол үндэслэл биш юм.

Хоёрдугаарт, өөрийн зохицуулалттай зах зээлтэй механизмыг хүчээр эрүүжүүлсэн заалт оруулж ирсэн, зах зээл хөгжилдвөл сөрөг нөлөө үзүүлэнэ. Эерэг нөлөө бол огт үзүүлэхгүй. Хуулийн этгээдийг бол зөвшөөрч байгаа, байх ёстой юм. Гэхдээ хэт их хамруулсан гэдэг юм уу, түрүүн Х.Тэмүүжин гишүүн хэллээ. Үүнийг бид эцсийн хэлэлцүүлэгт болино гэсэн тэр утгаараа бол хуулийн этгээд болно. Тэртэй, тэргүй хуулийн этгээд гэдэг хүн хиймэл хүн байдаг. Тэгээд шүүх дээр оролцох, хэрэг үүсгэх хамгаалах эрхтэй юм. Олон улсын туршлага ийм байгаа. Үүн дээр бол гайхаад байх зүйл байхгүй. Тэгээд хэтэрхий их хавтгайруулсан байна. Энэ нь өөрөө давхардал үүсгэх зүйл хийсэн байна. Давхардал үүсгэснээрээ хуулийн этгээд, хувьцаат компаний гэм зэмгүй хувьцаа эзэмшигчдэд хохирол үүсгэх үр дагавартай байдаг. Тийм учраас хамрах хүрээг нь багасгаж өгнө үү гэсэн санал юм. Миний унасан саналууд дэмжигдэхгүй байх, гэхдээ бодит байдал энэ шүү!Эдийн засгийг судалдаг, зах зээлийг судалдаг хүний хувьд бизнес эрхлэгчидтэй олон жил ажилласан хүний хувьд тэдэнд тал засах биш, бодит амьдрал Монголын эдийн засаг, зах зээлд эдийн засгийн эрх чөлөө гэж та бидний дуртай ярьдаг тэр зүйл маань бодит амьдрал дээр хэрэгжээсэй гэсэн үүднээс гаргасан саналууд. Тэрнээс биш, би мундаг хууль мэддэгдээ яриад байгаа юм биш. Гэхдээ бодит амьдрал дээр, хуульчид эдийн засгаа мэддэггүй, эдийн засагчид нь хуулиа мэдэхгүй ийм л юм байдаг юм байна лээ. Тийм учраас аль аль нь бие биенийхээ тайлбарыг сонсоод, зөв зүйл гаргаж байвал яасан юм бэ дээ? ! Би дахиж үг хэлэхгүй.

Улсын Их Хурлын гишүүн С.Дэмбэрэлийн ажлын алба