Улсын Их Хурлын 2015 оны хаврын ээлжит чуулганы 2015 оны 06 дугаар сарын 09-ны өдрийн Эдийн засгийн байнгын хорооны ажлын хэсгийн / Мягмар гараг/ хуралдааны гар тэмдэглэлээс хүргэж байна.
Төрөөс эрчим хүчний талаар баримтлах бодлого батлах тухай" Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл, Эрчим хүчний тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Сэргээгдэх эрчим хүчний тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай болон холбогдох бусад хуулийн төслүүдийг хэлэлцэх үеэр
Улсын Их Хуралын гишүүн С.Дэмбэрэл: Төв банкнаас хуулийн дагууинфляцийг онилсон мөнгөний бодлого хэрэгжүүлэх буюу инфляцийн зорилтот түвшин оны эцэст нэг оронтой тоонд байх тухай асуудалыг жил бүр л оруулдаг. Тиймээс Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрт Монголбанкны цэвэр өөрийнх нь чиг үүргийг тавих шаардлага байхгүй. Миний оруулсан “Дотоодын нийт бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийн орц болох ус, эрчим хүч, материалыг үр ашигтай хэмнэж болох төлөвлөгөө боловсруулах” гэсэн санал бий. Дотоодын нийт бүтээгдэхүүнийг буруу ойлгодог хүмүүс нь үүнийг ойлгохгүй, дотоодын нийт бүтээгдэхүүн гэдэг үгийг хасуулсан.
Уг нь бол дотоодын нийт бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлд гэж байх ёстой байсан юм. Одоо үүнийг үндэсний хэмжээнд гэж найруулж болохгүй юу? Энэ бол зарчмын зөрүүтэй санал биш юм. Үгийн найруулгын асуудал. Арьс ширний үйлдвэрүүдийг гүн боловсруулах гэдэг асуудал дээр гүн боловсруулж, үүгээр гэх мэт сул үг их байна. Мөн арьс ширний үйлдвэрлэлийг Монгол улсын хувьд хөгжүүлэх гол зорилго нь тогтвортой арьс ширний үйлдвэрлэл юм. Мөн дэлхий даяар мөрдөж байгаа НҮБ-ын “тогтвортой, оролцоотой аж үйлдвэрийн хөгжил” гэсэн зарчим бий. Энэ тогтвортой аж үйлдвэрлэлд арьс ширний тогтвортой үйлдвэрлэл гэсэн томёолол зайлшгүй орох ёстой. Өөрөөр хэлбэл арьс ширний үйлдвэрлэлд 60 тэрбумыг олгоно гэсэн байна. Гүн боловсруулаад түүнийхээ ард нь тогтвортой арьс ширний үйлдвэрлэлийг хөгжүүлсэн аж ахуй нэгжүүдэд хөнгөлөлттэй зээл олгох гэсэн байдлаар найрулсан нь дээр болов уу. Тэгэхгүй бол Туул гол руу одоо ямар зүйл болж, хэдэн жил нүүлгэх гэж оролдоод юу болж, ямар шийдвэрүүд гарч, яаж хэрэгжиж байгаа билээ гэдгийг та бүхэн мэдэж байгаа. Тийм учраас тогтвортой аж үйлдвэрлэлийг хөгжүүлсэн аж ахуй нэгжүүд нь энэ зээлэнд хамрагдана уу гэснээс учир зүггүй гүн боловсруулана гээд гол усаа бохирдуулаад тогтвортой биш аж үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэхээр бүгдэд нь ялгахгүйгээр өгч болохгүй л асуудал. Тийм учраас томёололоо сайн бодож, найрлагын чанартай оруулсан нь зөв байх. За баярлалаа.
Эдийн засгийн байнгын хорооны дарга Ж.Батсуурь: Асуулттай гишүүд байна уу? За, С.Дэмбэрэл гишүүн асуултаа асууя.
Улсын Их Хуралын гишүүн С.Дэмбэрэл: Ажлын хэсгээс асууя. Нэгдүгээрт, Төрөөс эрчим хүчний талаар баримтлах бодлогын баримт бичгийн алсын хараа гэдгийг их тодорхой тавьсан байх. /Аюулгүй байдал, үр ашиг, байгаль орчины гурвалжинд Монгол улсын эрчим хүчний алсын хараа байна/ Ийнхүү алсын хараагаа бичсэний дараа зорилго нь гарч ирнэ. Зорилго нь улс орны өсөн нэмэгдэж байгаа эрчим хүчний хэрэглээг тасралтгүй найдвартай хангах, цаашид эрчим хүч экспортлогч орон болоход оршино гэсэн байна. Нөгөө гурвалжинд заасан гурван зүйлээ системтэйгээр хэрэгжүүлэх түүний дотор эх үүсвэрийн дутагдал, хөрөнгө оруулалтын орчин, тоног төхөөрөмжийн насжилт, үр ашиг гэсэн тулгамдаж байгаа зорилтуудаа богино хугацаанд хэрэгжүүлэн цаашид энэ нь дунд хугацааны зорилго болгох байтал гэнэт экспортлогч болно гэсэн зүйл ороод иржээ. Баримт бичгийн үзэл санаа нь байхгүй байна. Өөрөөр хэлбэл бид илүүдэл эрчим хүч үйлдвэрлэж, эрчим хүчнийхээ аюулгүй байдлыг хангах, тогтвортой хөгжлийн зорилтыг хангах, тогтвортой эрчим хүчний бодлого, үр ашигаа дээшлүүлэх ийм л гурван суурь зорилтыг гурвалжинд оруулж хангасан байх хэрэгтэй. Үүний дагуу л бүх бодлого, зарчмын зөрүүтэй санал томёололууд явах ёстой. Гэтэл зөрсөн зүйл их орж ирсэн байна.
Хоёрдугаарт, эрчим хүчний салбарыг эдийн засгийн суурь салбар гэдгийг хэн, хэзээ, яаж, ямар баримт бичгээр тодорхойлсон юм бэ? Суурь салбар гэж юу юм бэ, түрүүлж хөгжүүлэнэ гэж яадаг юм бэ?
Гуравдугаарт, С.Отгонбаяр даргаас /Эрчим хүчний зохицуулах хорооны дарга/ асууя. Өнөөдөр эрчим хүчний үнэ тариф доогуур, эрх зүйн орчин бүрэн бүрдээгүй гэсэн өгүүлбэр байна. Бүрэн бүрдээгүй гэдэг нь эрчим хүчний зохицуулах хороо хууль эрх зүйн орчин нь яг бүрэн бүрдээгүй гэдгийн цаад утга нь эрчим хүчний өнөөгийн байгаа орчин нь танай байгууллагыг эрх зүйн орчны хувьд хуулинд байгаа бие даасан хараат бус байдлаар ажиллах ийм зүйлийг хангаж чадахгүй байна гэдэг утгаар юм уу, яг ямар утгаар юм бэ? Мөн ажлын хэсгээс зохицуулалттай гээд өрсөлдөөнт болон зохицуулалттай гэсэн байна. Угаасаа л зохицуулалттай явж байгаа. Үүнийг онцлон байн байн оруулж байх ямар шаардлага байна вэ ? Энэ чинь төрөөс эрчим хүчний салбарыг байнга зохицуулаж ирсэн. Тэр байтугай заримдаа хэт их зохицуулж ирсэн. Одоо бид хэт их зохицуулалтаас салгаж, тийм ч учраас Улсын их хурал 72 дугаар тогтоол гаргаж, зохицуулалтын арга хэмжээ хэрэглэж байна. Ийм байхад, огт зохицуулалтгүй салбар байсан юм шиг зохицуулалттай гэж яваад байх шаардлага байхгүй. Энэ талаасаа тодруулга өгнө үү!? За, бяарлалаа.
Улсын Их Хуралын гишүүн А.Тлейхан: За, С.Дэмбэрэл гишүүний асуултанд хариулъя. 1.1. Эрчим хүч нь улс орны аюулгүй байдал, нийгэм эдийн засгийн тогтвортой хөгжлийг хангах, түрүүлж хөгжүүлэх шаардлагатай эдийн засгийн суурь салбар юм хэмээн тодорхойлсон, үүнийг та хэлж байна. Эрчим хүчний салбарын эрчим хүчний талаар баримтлах:
Эрчим хүчний салбар бол сүүл салбар. Аливаа юманд эрчим хүч байж, эдийн засгийн салбарууд дээрээ нөлөөлнө. Эхний эрчим хүчний эх үүсвэрийг бий болгоё, цаашаа уул уурхай болон бусад салбараар хөгжүүлэнэ гэсэн санаагаа хэлж байгаа хэрэг юм. Өнөөдөр суурь салбар гэдгийг хэн нэгэн хүн тодорхойлон бичсэнийг хараагүй. Социализмын үед дандаа тэгж хэлдэг байсан. Бид харин энэ бодлого дээрээ түрүүлж хөгжүүлэх ёстой гэсэн санааг тусгаж өгч байгаа юм. Зохицуулалттай гэдэг талаар ярихад, эрчим хүчний салбар 2012 онд Эрчим хүчний хуулиар батлагдсан, төрийн зохицуулалттай байна гэж томёолсон. Өөрөөр хэлбэл, эрчим хүчний салбар нь өөрөө үйлдвэрлэгч, цахилгаан станцууд, дамжуулагч гэсэн гурван салбараас бүтэж байна. Дамжуулах сүлжээ нь төрийн өмчид байна. Үйлдвэрлэгч, түгээгч нь хувийн байж болно. Тийм учраас төр ямар нэг аж ахуйн ажилд орохгүй. Төр бол зөвхөн зохицуулах үүрэг гүйцэтгэнэ. Тийм учраас хуулинд гарч ирж байгаа зүйлийг нэгэнт бодлого гарч ирж байгаа учраас цаашдаа Монгол улсын эрчим хүчний салбар нь төрийн зохицуулалттай салбар байна. Бүх зүйлийг төр хийхгүй, зохицуулдаг үндсэн үүрэгээ хүлээнэ гэдэг утгаар томёолж оруулж байгаа юм. Цаашдын зорилтондоо хувийн хэвшилд тулгуурласан салбар болно гэж тодорхойлсон. Тийм учраас төр бол цаашдаа зохицуулах үүрэгтэй оролцож, гол ачаалалыг хувийн хэвшил рүүгээ шилжүүлэнэ гэсэн баримтлах бодлогоор хийсэн. Таны хэлж байгаатай холбогдуулан хэлэхэд үе шатаар тодорхойлсон. Эхний шат бол нөөц чадалыг бий болгоно, сэргээгдэх эрчим хүчийг хөгжүүлэнэ. Ингэснээрээ биеэ даах, хөгжих чадварыг хөгжүүлэнэ. Хоёр дахь үе шатанд нь мэдээж илүүдэл гарч ирнэ. Үүнийгээ экспортлох, илүү тогтвортой ажиллах нөхцөлүүдийг бүрдүүлэнэ гэсэн үе шат бүр дээр гол томёололыг нь эхний өгүүлбэр дээр тодорхой 4.1, 4.4 дээр томёолж бичсэн. За, баярлала.
Эрчим хүчний зохицуулах хорооны дарга С.Отгонбаяр: Бодлогын баримт бичгийн 1.5.3-т хөрөнгө оруулалт эрчим хүчний үнэ тарифыг доогуур байгаа, эрх зүйн орчин бүрэн бүрэлдээгүй гэсэн бодлогын чанартай заалтыг оруулсан. Томоохон хүчин чадалтай эх үүсэврүүдийг барьж байгуулахад өнөөгийн мөрдөж байгаа үнэ, тариф учир дутагдалтай явж ирсэн гэдэг нь бол ойлгомжтой. 5.5 сент орчим мөрдөгдөж байгаа тариф, өөрөө гадны хөрөнгө оруулалтыг хөхүүлэн татаж, дэмжихэд хангалттай үнэ тариф биш гэдэг нь ойлгомжтой байсан. Эрх зүйн хүрээнд бид тодорхой арга хэмжээ шийдлийг авч, уламжлалт эх үүсвэрээр баригдах том чадлын станцуудыг барихад гадны хөрөнгө оруулалтыг дэмжих, татах үүднээс тарифын зохицуулалтыг 0.07 сент байхаар гарааны тарифыг зохицуулж өгсөн зүйл бий. Энэ бол олон улсын жишигийн хэмжээнд ойролцоо очиж байгаа. Гадны хөрөнгө оруулагч нар бол 1 квт цагийг 0.07 сентээр худалдах бүрэн бололцоотой орчныг бүрдүүлж өгөөд явж байгаа гэж хэлж болно. Зарим нэг тохиолдолд нүүрсний эх үүсвэрээр барих том оврын чадлын станцуудын цахилгаан эрчим хүч худалдах, худалдан авах гэрээнд хийгддэггүй байсаныг хууль зүйн орчинд нь зохицуулалт хийж, цахилгаан эрчим хүч, худалдах худалдан авах гэрээг хийхээр сайдын зөвлөлийн хурал дээр яригддсан. Ингээд энэ асуудал Эрчим хүчний сайдын хүрээнд яригдаж, уламжлалт эх үүсвэрийг цахилгаан эрчим хүч, худалдах, худалдан авах гэрээгээр байгуулах шийдвэрийг гаргасан. Эрчим хүчний зохицуулах хороо хуульд тодорхой хэмжээгээр нэмэлт өөрчлөлт оруулахаар шийдэж явах нь эрх зүйн орчныг бүрдүүлэхэд бололцоо дэмжлэг, туслалцаа үзүүлдэг юм гэсэн ийм байдлаар шийдэж явж байна.
Эдийн Засгийн Байнгын хорооны дарга Ж.Батсуурь: С.Дэмбэрэл гишүүн тодруулъя.
Улсын Их Хуралын гишүүн С.Дэмбэрэл: Анх орж ирсэн зүйл нь их ойлгомжтой юм байна. Ямар ч гэсэн эрчим хүчний бодлого, алсын хараагаа тодорхойлсон. Гэхдээ 2030 онд экспортлогч орон болно гэдэг мөрөөдөлөөсөө гадна аюулгүй байдал, үр ашиг, байгаль орчин гэх мэт тулгамдсан асуудалаа шийдвэрлэх хэрэгтэй. Уг нь ингээд л явах зорилт шүү дээ. Гэтэл үнэ тарифын асуудал саад болно. Үр ашигтай ажиллахын тулд үнэ тариф нь зохистой байх ёстой. Байгаль орчин гэхээр сэргээгдэх эрчим хүчний тухай л ярьж байна. Зөвхөн энэ биш юм. Эрчим хүчний хэмнэлтийг бүх шатанд хийж байвал байгаль орчинд хамгийн зохистой гэж 2016 оны үндсэн чиглэлд орсон. Үйлдвэрлэлийн орц, эрчим хүч, ус энэ бүхнийг дотоодын нийт бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэх талаар төлөвлөгөө боловсруулана гэдэг чинь ийм л утгатай орж байна.
Улсын Их Хуралын гишүүн С.Дэмбэрэлийн алба
Tweet
