Нэг. “Жижиг, дунд үйлдвэрлэл эрхлэгчдийн үндэсний чуулган-2015” зохион байгуулах ажлын төлөвлөгөөний тухай хэлэлцэх үеэр

 УИХ-ын гишүүн С.Дэмбэрэл: -Нийт оролцож байгаа хүмүүсээ танилцуулья. Жижиг, дунд үйлдвэрийн 4 сарын 14-нд болох үндэсний чуулганы ажлын хэсгийн гишүүд. Ажлын хэсгийн гишүүд үүний дараа бид нар бэлтгэл ажлын талаар хуралдах ёстой. Манай Жижиг, дунд үйлдвэрийн дэд хорооны гишүүд байна. Тэгэхээр цаг алдахг»йн тулд ганцхан асуудлаа ярья. 4 сарын 14-нд Жижиг, дунд үйлдвэрлэгчдийн үндэсний чуулган Төрийн ордонд болно. 550 орчим хот, хөдөөгийн жижиг дунд үйлдвэрлэл эрхлэгчид оролцоно. Одоо ажлын хэсэг байгуулагдсан, дэд хэсэг, Аж үйлдвэрийн яам Х.Баделхан дэд сайд хариуцаад явж байгаа. Энэ ажлын хэсгийн гишүүд сууж байна. Бэлтгэл ажил сайн явж байна.

Гэхдээ одоо нэг асуудал гарсан. Түүнийг нь одоо би хэлье. Зохион байгуулагч нь Их Хурлын Эдийн засгийн байнгын хороо, Жижиг, дунд »йлдвэрийн дэд хороо. Хамтран зохион байгуулагч нь Аж үйлдвэрийн яам, Монголбанк, Үндэсний худалдаа аж »йлдвэрийн танхим гэсэн ийм байгууллагууд байж байгаа.

Улсын Их Хурлын бүтцийн байгууллагууд ажлаа хийж байгаа юм. Ажлаа зөвхөн саяны хурлаас гадна чуулган хийж, энэ нь манай бүх төлөвлөгөөнд ороод явж байгаа. Гэтэл нэг асуудал гарч байна, мөнгөний асуудал. Тэр нь юу вэ гэхээр Төрийн ордонд Улсын Их Хурлын Байнгын хороо, Дэд хороо ажлаа явуулах гэсэн чинь урдаас мөнгө нэхдэг тийм системтэй болчихсон. Өөрөөр хэлбэл Засгийн газрын тогтоолоор үйлчилгээ, аж ахуйн газар аж ахуйн тооцоонд шилжсэн юм байна. Гэтэл Эдийн засгийн байнгын хорооны болон Жижиг, дунд үйлдвэрийн дэд хорооны төсөвт энэ чиглэлийн ямар ч, өөрөөр хэлбэл энэ өөрийнхөө ажлаа явуулахын тулд та нар мөнгөө төл гэсэн тийм төсөв байхгүйг та бүхэн мэдэж байгаа. Энэ аль ч Байнгын хороонд ялгаагүй. Тийм учраас энэ зорилгоор үйлчилгээ, аж ахуйн газрын дарга Д.Нямжавыг урьж ирүүлсэн, хамгийн гол нь энэ юу болчхов, бид ажлаа хиймээр байна. Энэ талаар 2-3 минутын дотор тайлбар өгөөч. Тэгээд ямар санал хүсэлт байна вэ? Бид хийдгээрээ хийнэ, мөнгө төлөхгүй. Тэгэхээр үүнийг С.Баярцогт сайдынхаа түвшинд шийдэх юм уу? Яах юм бэ? Манай Эдийн засгийн байнгын хорооны дарга хажууд сууж байна. Манай Дэд хорооны хуралдаан дууссаны дараа тэгээд ажлын хэсэгтэйгээ би үлдээд, ерөнхийдөө ажлын хэсэг бол 4 сарын 14-нд манай Дэд хорооны гишүүд бүгд оролцоорой.

Төр,засгийн үйлчилгээг эрхлэх газрынзахирал Д.Нямжав: Баярлалаа. Та бүхний өдрийн амгаланг айлтгая. Бид нар Улсын Их Хурлын Эдийн засгийн байнгын хороо, Аж үйлдвэрийн яамны хариуцан зохион байгуулж байгаа энэ том арга хэмжээг бүх талаар дэмжиж ажиллаж байгаа, ажиллах тийм үүрэгтэй. Гэхдээ энэ дээр нэг тайлбар хэлэх нэг зүйл юу байна вэ гэхээр, Их танхимын ашиглалттай холбоотой асуудал гарч байгаа. Манай байгууллага Монгол Улсын Засгийн газрын 2014 оны 5 дугаар сарын 10-ны Θдрийн 149 дүгээр тогтоолоор 2015 оны 1 д»гээр сарын 1-нээс эхлээд аж ахуйн тооцоонд орж ажиллах ийм шийдвэр гараад бид нар  2015 оны 1 дүгээр сарын 1-нээсэхлээд »ндсэндээ энэ аж ахуйн дотоод тооцоотой ажиллаж байна. Үндсэндээ 1 улирал өнгөрлөө. Яаж ажиллах юм бэ гэхээр Төрийн ордонд үйлчилж байгаа үйлчилгээний томоохон байгууллагуудтайгаа бид нар тэдний эзэмшиж байгаа байр, талбай, авч байгаа үйлчилгээний төрлүүдээс нь шалтгаалаад гэрээ байгуулсан. Энэ гэрээнийхээ үндсэн дээр бид нар үйлчилгээний төлбөрийг аваад ингээд ажиллаж байгаа байгууллага байгаа юм.

Энд зарчмын зааг ялгаа байгаа. Монгол Улсын Засгийн газраас гаргасан шийдвэрийн дагуу манайх аж ахуйн тооцоонд орсон. үйлчлэгч байгууллагуудаас төлбөрр тооцоогоо аваад ингээд ажиллаж байгаа. Энэ дээр манайх Төрийн ордны хуулийн х»рээнд аваад »зэхээр зэрэг бид нар Төрийн ордны А, Б, В, Г гэсэн 4 танхимд Улсын Их Хурлын Байнгын хороо, ажлын хэсгийн хурал зохион байгуулахад »нэ төлбөрг»й бид нар үйлчилгээ үзүүлээд явж байгаа. Нэг з»йл нь Засгийн газрын Хэрэг эрхлэхээс ΘгсΘн чиглэлийн дагуу хуучин ч тийм байсан, Төрийн ордны Их танхим буюу Их танхим гэдэг бол  800 гаруй хүний суудалтай. Энэ танхимд зохион байгуулагдаж байгаа »йл ажиллагааг бид нар тодорхой хэмжээний батлагдсан журмын х»рээнд төлбөртэй зохион байгуулж байгаа юм.

УИХ-ын гишүүн С.Дэмбэрэл: Ойлголоо. Тайлбар сонслоо. Ийм л асуудал байна. Их Хурал заавал энэ А, Б зааланд ингэж  ажлаа хийдэгг»й л дээ. Том чуулган ч, өөрөөр хэлбэл Монгол Улсын Их Хурлын бүтцийн аль ч байгууллага, аль ч Дэд хороо нь  тодорхой үйл ажиллагаа хэрэгжүүлж болно. Тэр тогтоол дээр жишээлбэл Улсын Их Хурлын тодорхой Байнгын хороод том заалыг ашиглавал төлбөр авна гэсэн заалт байхгүй. Тэгэхээр тэр тогтоолын заалт Улсын Их Хурал хамаарагдахгүй байна гэж ойлгох хэрэгтэй. Би бол тэгж ойлгож байна.

Аж ахуйн тооцооны асуудал бол Засгийн газрын асуудал. Бид бол ажлаа явуулах ёстой. Ажлаа явуулахын тулд энд Төрийн ордны аль ч заалыг ашиглах ёстой. Тэгж байж энэ Улсын Их Хурлын ажил явагдана шүү дээ. Ямар нэгэн мөнгө төлдөг байсан бол бид Улсын Их Хурлын төсвийн батлахад  Байнгын хороодод нь та нар заал ашиглахдаа мөнгө төлөөрэй гээд түрээсийн төлбөр суучихсан байх ёстой. Тийм юм байхг»й. Тийм учраас энэ талаас бид нар, гиш»»д та нар юу гэж бодож байна. Ажил явуулъя гэсэн мөнгө урдаас авна гэж байна. Тэр байтугай гадна талд нь Эдийн засгийн байнгын хороо, энэ Дэд хороо хоёр хамтраад нэг юм хийх гээд байгаа хэрэг шүү дээ, 4 сарын 14-нд. Энэ талаас нь бодож, та бүхнийг аж ахуйн тооцоо, энэ гадны байгууллага болон бусад »йлчилгээнд чинь бид хөндлөнгөөс орохгүй. Улсын Их Хурлын »йл ажиллагаагаа хэвийн явуулахад нь Засгийн газар хөндлөнгөөс оролцсон ийм заалт байж болохг»й. Тийм учраас Аудитын ерөнхий газрын даргад хэлсэн. Их Хурлын холбогдох бүтцийн байгууллагууд ажил төрлөө хийхэд нь иймэрхүү байдлаар садаа учруулаад энэ бол хувь хүний, Д.Нямжав гэдэг хүний асуудал биш шүү дээ. Энэ гаргасан тогтоол чинь, та бол түүнийгээ биелүүлэх үүрэгтэй. Тэгэхдээ:

Нэгдүгээрт, Улсын Их Хурал гэж байхгүй байна.

Хоёрдугаарт бол Улсын Их Хурлын тухай хуулиар Улсын Их Хурал бол энэ байшинд байрлаж байгаа цагт бүх үйл ажиллагаагаа ямар нэгэн үнэ төлбөргүйгээр хийдэг. Байнгын хороог жишээ нь үнэгүй, бусад нь үнэтэй байна гэсэн тийм ойлголт байх ёсгүй. Энэ хууль зөрчиж байна. Улсын Их Хурлын бараг бүрэн эрхэд нь халдах  асуудал гарч байх шиг байна, наадах чинь, ноцтой яривал.

Тийм учраас энэ талаас нь бодоод энэ ажил 4 сарын 14-нд болсон яг урьдын адил дэмждэгээрээ дэмжинэ байх гэж найдаад явж байна. Болохгүй бол үүнийг С.Баярцогт сайд, Ерөнхий сайдад энэ асуудлыг хэлнэ үү. Энэ талаар гишүүдэд санал байна уу.

УИХ-ын гишүүн А.Тлейхан: Баярлалаа. Энэ бол жаахан төвөгтэй л юм бий болчихсон юм байна. Улсын Их Хурал үйл ажиллагаа явуулахаараа мөнгө байхгүй гэж Ордны заалыг авч чадахгүй байж болохгүй л дээ. Тэгэхдээ нэгэнтээ энэ Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын аж ахуйн нэгжийг нь бие даалгаад өөрийгөө санхүүжилтээр яв гэж байгаа нөхцөлд бас бодох ёстой асуудал л даа. Үүнийгээ уг нь эртхэн хийгээд төсөв дээр суулгах ёстой байсан юм байна. Төсөв дээр нь суулгаад, Их Хурлын зардал дээр нь суулгаад  төлөх ёстой байсан юм байна. Гэхдээ тийм юм байхг»й бол хийхээс аргаг»й болно л доо. Тэгэхдээ энэнөхдүүдийн орлогыг нь хааж, тэр хэсэг хүмүүсийг хохироож болохг»й л дээ. Мэдээж төлбөр тооцооныхоо юмыг журмынхаа дагуу л гаргана биз. Баруун, зүүн гараас мөнгө төлөх асуудал байхгүй л дээ, мэдээж. Түүнийг авлага, өглөг ч гэдэг юм уу? Дараа тайлан гэдэг юм уу, тиймэрхүү байдлаар нэг явж болох юм.

Нөгөө талдаа С.Дэмбэрэл даргын хэлж байгаа шиг цаашдаа бид нар мөнгөгүйгээс болж хурлын заал ашиглаж чадахгүй гээд сууж байх ёстой юу, үгүй юу. Үүнийгээ эргэн харж Засгийн газрын тогтоолдоо нэмэлт, өөрчлөлт оруулах ёстой ч юм уу, үгүй юм уу? Үүнийг эргэж ярих нь зөв байх аа. Энэ удаагийн хувьд ойлголцлын журмаар төлбөр хийхгүйгээр, тэгэхдээ тооцоо зайлшгүй хийх ёстой юм бол төдий хэмжээний зардал төлөх ёстой болжээ гэдэг тэр цаасан дээрх тооцоо гэдэг юм уу? Юу гэмээр ч  юм бэ дээ, бэлэн бус байдлаар нь тооцож явах нь буруу ч биш юм. Нэгэнтээ шийдвэр гарчихсан бол. Түүнийгээ эргэж харах, өөрчлөлт оруулах асуудлыг зохих ёсоор нь тавих нь зΘв байх аа гэж бодож байна. Ямар ч байсан хурлаа хийх нь зүйтэй.

УИХ-ын гишүүн Д.Ганхуяг: Ерөнхийдөө ойлгож л байна. Гэхдээ Улсын Их Хурлын бүтцийн байгууллага шүүдээ, Дэд хороо ч бас. Тэгвэл Байнгын хороо ч адилхан, чуулган ч адилхан төлбөр төлдөг болох юм байна. Тийм учраас энэ хууль тогтоомжийн хэрэгжилт талаас нь хариуцах хэрэгтэй, харах хэрэгтэй, үзэх хэрэгтэй. Хууль тогтоомжоо судалж үзсэн юм уу? Төрийн өмчит үйлдвэрийн газар Улсын Их Хурлын бүтцийн үйл ажиллагаа явуулахад нь түрээсийн төлбөр авна гээд. Энэ чинь жижиг, дунд үйлдвэр гэдэг чинь татвар төлөгчид ажлын байр бий болгож байна. Тэр үйл ажиллагааны зардал чинь хууль тогтоомжид нийцэж байгаа юм уу? Улсын Их Хурлын бүтцийн байгууллага Төрийн ордондоо үйл ажиллагаа явуулахад үйл ажиллагааны зардал авна гэсэн ямар хууль байгаа юм бэ?

Нөгөө талаас тийм юм байсан бол төсөвт суулгахгүй яасан юм. Тэгээд Засгийн газрын тогтоол хуулиас давж үйлчлэхгүй шүү дээ. Ордонд удсан улсуудын л хийдэг ажил. Тийм учраас Байнгын хороо хуульд нийцсэн шаардлага тавьсан байна уу гэдгийг үзэх, нөгөө талаас Засгийн газрын шийдвэр нь бас хуульд нийцэж байна уу гэдгийг үзэх хэрэгтэй. Өөрөөр хэлбэл Улсын Их Хурлын бүтцийн үйл ажиллагаа явуулахад мөнгө төлдөг болох нь байна шүү дээ. Тийм учраас энэ жаахан ташаа ойлголт яваад байна. Үүнийг харин энэ боломжийг ашиглаад засаж авах нь зүйтэй гэж ингэж үзэж байна. Даргын зөвлөл дээр ч гэсэн ярих хэрэгтэй юм.

УИХ-ын гишүүн С.Дэмбэрэл: Ойлголоо. Тэгэхээр 5 дахь өдөр 1.30 цагаас Даргын зөвлөл дээр асуудлыг мэдээлье. Тэгэхдээ яаж ч бодсон ийм юм байж таарахгүй л дээ. Их Хурлын үйл ажиллагаа явагдаж байхад эндээс мөнгө төгрөг нэхнэ гэдэг. Одоогоор энд заалны түрээс 3 сая 200, үзэсгэлэнгийн талбайн түрээс 892, холбооны зардал 400, оператор 2 хүн 100 мянга, лед дэлгэц 48 блок 4 цагаар  960 мянга, лед дэлгэц угсрах, буулгах гээд  500 гээд ингээд 6 сая 122 мянган төгрөгийг  нэхэмжлэх шинжтэй байдалтай өртөгтэй байна.  Энэ бол гадныбайгууллага ажлаа хийж байгаа бол үүгээрээ явах ёстой. Ийм учраас энэ асуудлаа хэрэв энэ шаардлагатай гэж үзэж байгаа бол Д.Нямжав Улсын Их Хурлын Тамгын газар, Эдийн засгийн байнгын хороогоор дамжуулж нэхэмжлэлээ өгөх хэрэгтэй. Бид мөнгө байхгүй, манай Байнгын хороонд болон Дэд хороонд ийм ямар ч мөнгө суудаггүй, угаасаа. Тэгээд энэ талаас нь, өөрийг чинь хийх ажил энэ л байна.

Хамгийн гол зүйл бол Даргын зөвлөл дээр ярина. С.Баярцогт сайдад бид нар хэлчих байх гэж бодож байна. Ийм л асуудал байна даа.

УИХ-ын гишүүн Д.Ганхуяг: Энэ ажлын төлөвлөгөөг дэмжиж байна. Тэгээд Жижиг, дунд үйлдвэрийн тухай хууль 2007 онд батлан гарсан юм. Тэгээд түүнээс хойш жижиг, дунд үйлдвэртэй холбоотой олон шийдвэр Монгол Улсын төр, засгаас гарсан. Засгийн газраас ч гарсан. Улсын Их Хурлаас ч гарсан. Төсвийн хуулиар Жижиг, дунд »йлдвэрлэгчдийг дэмжих, сая Чингис бондоос ч гэсэн ингэж дэмжиж ирсэн байх. Б»р хил даваад Японы хоёр шаттай зээл, нэг удаа  30 хэдэн сая доллар, дараа нь 70 хэдэн сая доллар гээд иймэрх»» байдлаар ингэж ирсэн юм. Тэгээд энэ дотор өөрөөр хэлбэл хууль батлагдсанаас хойших жижиг, дунд »йлдвэрийн тухай хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийн үр дүнг энэ Жижиг, дунд үйлдвэр эрхлэгчдийн үндэсний чуулган зохион байгуулах юм байна шүү дээ. Хийсэн ажил, гарсан үр дүнг эндээ оруулмаар байна, С.Дэмбэрэл дарга аа.

Өөрөөр хэлбэл хамгийн сайн менежмент чинь хийсэн ажлын үр дүн, төр, засгаас ямар ажил явуулсан юм. Тэгээд тэр нь нийгэмд очиж яаж нөлөөлсөн юм. Үүнийгээ гаргаад, тэгээд дараагийнхаа шинэчлэх, өөрөөр хэлбэл г»йцэтгэлд нь дүгнэлт хийгээд, тэгээд арга хэмжээгээ зохион байгуулах нь зүйтэй байна гэж, нэгдүгээрт хэлмээр байна.

Хоёрт нь, жижиг, дунд үйлдвэр гэдэг ойлголт бол хоёр үндсэн зорилттой байдаг, яг эдийн засгийн утгаараа. Нэгдүгээрт, дундаж орлоготой иргэд, аж ахуйн нэгж нь нийгмийн олонх байх тэр үндсэн зорилтыг энэ жижиг, дунд үйлдвэртэй холбоотой бодлогоор хэрэгжүүлдэг. Хоёрт нь, орлогын түвшний ялгаа буюу баян, хоосны ялгаа ихэсгэхгүй байх ийм хоёр үндсэн зорилттой. Тэгээд баялгийн хуваарилалт гэдгийг мэдэж байгаа. Өөрөөр хэлбэл ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөрөөс жижиг, дунд үйлдвэрийг дэмжвэл энэ бол баялгийн хуваарилалтаас. Татвар төлөгчдийн татварын мөнгөөр өөрөөр хэлбэл 3-4 төрлийн татвар байгаа. Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар, Нэмүү Θртгийн албан татвар, Хүн амын орлогын албан татвар, эндээс дэмжсэн бол баялгийн дахин хуваарилалтаар дэмжих гээд ийм байдлаар дэмжсэн.

Тэгэхээр өөрөөр хэлбэл энэ хууль тогтоомж гарснаас хойш улсын төсвөөс, гадаадын зээл тусламжаар ямар дэмжлэг үзүүлсэнюм бэ, нэгд.

Хоёрт нь, дундаж орлоготой иргэд олонх болсон нийгмийг цогцлооход  ямар нөлөө үзүүлсэн байна вэ? Хоёрт нь, мэдээж Татвар төлөгчөөс аваад эргээд жижиг, дунд үйлдвэр эрхлэгчид хуваарилж байгаа юм чинь энэ орлогын түвшний ялгаа ихсэхгүй байхад ямар импакт үзүүлсэн байна вэ гэдгийг заавал ч үгүй, бодвол С.Дэмбэрэл дарга илтгэл тавих байх тэр илтгэлдээ холбогдох төр, засгийнх нь байгууллагаар гаргуулаад тэгээд тэр илтгэл гэдэг юм уу? Өнөөдрийн Жижиг, дунд үйлдвэртэй холбоотой хууль тогтоомжийн хэрэгжилт ба түүний үр дүн гэдгийг Дэд хорооны гишүүдэд ажлын шугамаар танилцуулаад, тэгээд дараагийнхаа юманд саяны хэлсэн байдлаар оруулах нь их зүйтэй байна гэж ингэж хэлмээр байна.

Бусад асуудлын тухайд бол энэ төлөвлөсөн юмнууд бол зөв зүйтэй, зохистой асуудлууд болсон байна гэдэг ийм саналыг хэлэх байна. Энэ хууль тогтоомжийг батлуулах тал дээр олон улсын байгууллага,  бусад орны туршлагыг судалж хамтарч ажиллаж байсан. Ер нь дахиад нэг шинэ түвшинд гарах үе гарчихсан байгаа гэж ингэж ойлгож байна.

УИХ-ын гишүүн С.Дэмбэрэл: Д.Ганхуяг гишүүн маш зөв зүйтэй саналууд хэллээ. Үүнийг манай Аж үйлдвэрийн яам их анхаарах байх гэж бодож байна. Ялангуяа тэр, дунд ангийн тэр орлогын тэгш бус байдалд үзүүлж байгаа импакт, тэр талаас нь манай илтгэлүүд дандаа дутуу байдаг шүү, энэ талаас нь бас бодож хийх ёстой. Энэ үндэсний статистикийн хороон дээр ерөнхийдөө энэ жижиг, дунд үйлдвэрийн статистик гэж гардаггүй ч гэсэн, Θрх гэрийн тэгээд орлогын тэгш бус байдлын энэ талын мэдээлл»»д, тэр тэрийг жишээ авч байгаад жижиг, дунд үйлдвэрийнхээ илтгэл дээр, өөрөөр хэлбэл Ганхуяг гишүүний саяны санал чинь эхлээд бид юу хийснээ нэгтгээд нэг ярья. Түүнийг 14-ний хурал дээр илтгэгчид ярих юм, би ярихг»й. Эдний яам, холбогдох бусад газрууд. Түүний дотор Японы дурдсан хоёр шаттай зээлийн асуудлаар одоо ажлын хэсэгт ерөнхий менежер нь сууж байгаа. Тэр менежер ч гэсэн мэдээлэл хийнэ. Дээр нь жижиг, дунд үйлдвэрийн сан мэдээлэл хийнэ, дээр нь жижиг, дунд үйлдвэрийн зээлийн баталгааны сан. Яам бол энэ бүхнийг нэгтгээд хуулийн орчин ямар байгаа юм бэ,хууль зүйн орчиндоо ямар өөрччлөлт оруулах гэж байгаа юм бэ гэсэн энэ юмнуудаа танилцуулаад гишүүддээ тараана.

УИХ-ын гишүүн С.Дэмбэрэлийн ажлын алба