Улсын Их Хурлын чуулганы 2015 оны намрын ээлжит чуулганы 2015 оны 01 дүгээр сарын 23-ны өдрийн Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны хуралдааны тэмдэглэлээс хүргэж байна.

МУ-ын ЗГ-ын тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, авлигын эсрэг тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Нийтийн алба, ашиг сонирхлын тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуульд, ШУ технологийн тухай хуулийн төсөлд өөрчлөлт оруулах тухай, мөн төрийн өндөр албан тушаалтны зэрэг зиндаа, түүнтэй адилтгах төрийн албаны албан тушаалтны зэрэглэлийг өөрчлөн  шинэчлэн тогтоох тухай, тогтоолын хавсралтанд оруулах тухай УИХ-ын тогтоолын төслийн анхны хэлэлцүүлгийг өнөөдрийн УИХ-ын хуралдаанаар хэлэлцүүлэхээр оруулах үеэр

Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга А.Бакей: Эрхэм гишүүд санаж байгаа өчигдөр 2015 оны улсын төсөвт тодотгол оруулах явцдаа зарим УИХ-ын нэр бүхий гишүүдээс санал гаргасны дагуу дэд сайдуудын албан тушаалыг хасах санал гаргасан үүнтэй холбогдуулж, зардлыг хасах энэ санал дэмжигдсэн учраас өөрчлөлт оруулах 5 хууль, 1 тогтоолийн төслийн саналыг УИХ-ын тамгын газар, байнгын хорооны ажлын хэсэг боловсруулаад төслийг эрхэм гишүүдэд тараасан байгаа.

 Хэлэлцэх асуудалтай холбогдуулж өөр саналтай гишүүд байна уу, би та бүхэнд энэ хуулийн зохицуулалтыг уншиж танилцуулья.

УИХ-ын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуулийн 23.5-д Төслийн анхны хэлэлцүүлгээр санал хурааж шийдвэрлэсэн зарчмын зөрүүтэй санал нь бусад хуулийн заалттай зөрчилдвөл байнгын хороо эцсийн хэлэлцүүлэгт бэлтгэхдээ холбогдох бусад хуульд хэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай холбогдох бусад хуулийн төсөлтэй хамтад нь хэлэлцүүлж болно гэсэн ийм зохицуулалт байна. Энэ дагуу хамтад хэлэлцүүлэхээр оруулж байна. Мөн 23.6-д энэ хуулийн 23.5-д зааасан төсөл нь бусад байнгын хороодод хамаатай бол тухай байнгын хороогоор заавал хэлэлцүүлж гаргасан санал дүгнэлтийг тусгаж нэгдсэн хуралдаанд танилцуулна. За мөн 2015 оны төслийн  оны төсөвт өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийн 2дахь хэлэлцүүлгээр дэмжигдсэн дэд сайдын албан тушаалыг хасахтай холбоотой асуудлаар саяын нэр дурдсан хуулийн төслүүдэд өөрчлөлт оруулахаар саналыг оруулж байгаа. МУ-ын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хулийн 24.6-д бол УИХ шаардлагатай гэж үзвэл энэ хуулийн 23.5-д заасан бусад хууль тогтоомжид нэмэлт өөрчлөлт оруулах төслийг мөн хуулийн 21-24-д заасан журмын дагуу хэлэлцэж баталж болно гэсэн байгаа. 21.1-24р зүйлд болохоор байнгын хорооны хуралдаанаар төслийн анхны хэлэлцүүлгийг явуулахаар эхлэн УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар эцсийн хэлэлцүүлгийг хийх дэг хамаарч байгаа ийм учраас өнөөдөр эдпгээр хууль тогтоолын төслийн анхны хэлэлцүүлгийг байнгын хороогооор хэлэлцүүлэхээр оруулж байна.

Саналтай гишүүд байна уу?

УИХ-ын гишүүн С.Ганбаатар:нэгдүгээрт: С.Ганбаатар, Б.Чойжилсүрэн, С.Дэмбэрэл, Л.Эрдэнэчимэг гэсэн 4 гишүүний санал байгаа юм. УИХ-ын ТБХ-ны Ажлын хэсгийн 7 гишүүнээс 4 нь энэ саналыг гаргасан. Тэгээд Бүх яамдын дэд сайдын болон тэдний ажлын албаны нарийн бичгийн дарга, жолооч авто машины болон холбогдох зардлыг хасах гэж байгаа. Албан тушаалтай холбоотой юу ч байхгүй байгаа, хоёрдугаарт: Улс төрчид биднээс болж, бодлогын алдаанаас болж одонтой эхчүүд, хүүхдүүд, ахмадууд, багш, эмч нар гээд жирийн иргэд,   үндэсний үйлдвэрлэгчид сандарч байгаа. Хүнд байдпалтай байгаа. Улс төрчид бид өөрсдөөсөө бас энэ хямарч байгаа үед бүсээ чангалах оролдлого ёс зүйд нийцэнэ. Өнөөдөр бид ард иргэд юу хүсч байгаа вэ гэдгийн хэрэгжүүлэх гэж бид өнөөдөр хууль ашиглах болохоос биш ард иргэдийн юу хүсч байгааг үгүй гэж хэлэхийн төлөө хуулиа ашиглах гэж байгаа юм шиг байдлаа одоо зогсоох ёстой. Дээр нь ард иргэд бидэнд хямралтай, ажилгүй, бэрхшээлтэй ядуу байгаа зэргээр бухимддаг. Дээр нь шударга биш байгаад их бухимддаг. Ингээд яамтай байхдаа бид дэд сайдгүй болж байсан. Өнөөдөр 17 билүү яамтай. Юун дэд сайд манатай. Өнөөдөр ард иргэд бид УИХ-аасаа ёс зүйтэй, дээрээсээ ёс зүйтэй байдлаа бас харуулвал болдоггүй юм уу? 17 дэд сайд байхгүй байлаа гээд бид баяжихгүй, байна гээд бид ядуурахгүй  нь үнэн. Гэхдээ нэг ёс зүйн хэм хэмжээ гэж байна аа. Агентлагын орлогч хотын орлогч гээд байна тэгээд нэг янз бүрийн 15 төсвийн ажилтныг цомхотгохдоо бид яг ингэж өмнө хуулиа ярих ёстой байсан гэж яриагүй шүү. Хуулийн зөрчил гарвал дагалдах хуулиаараа өргөн бариад зөрчлийг арилгаж болно. Өчигдөр тэгээд 3 дугаар хэлэлцүүлэгт гээд алхаа цохичихсон.Энэ утгаараа миний хамт олон бодолцож үзээрэй. Монгол нийт түмэн олон харж байгаа. Нэг бүлэглэл пракцын хэдхэн хор найруулдаг гишүүдэд толгойгоо мэдүүлж явдаггүй юм байна аа гэж УИХ-ыг харж байгаа гэдэгт би бас найдаж байгаа.  УИХ-ын гишүүдийг сонгогчид сонгосон болохоос биш, ямар нэг намын дарга юмуу пракцын толгойлогч сонгоогүй. Гишүүд маань үүн дээр бас мэргэн оюун ухаандаа бодолцоорой. Би үүнээс илүүг хэлэхгүй.

Би ерөнхий сайдыгаа маш хүнд үед, маш хүнд ажил хийж байгааг би ойлгож байгаа шүү. Хамгийн хүнд үеүүдэд энэ 2.3 жилийг авч байна. Мэдээж зарчмын хувьд зарим шаардлагуудыг тавилгүй яахав. Үүн дээр нэмэр ташуур, зовлон болье гэж бодоогүй ард иргэдийнхээ зовлон бэрхшээлийг ойлгоод тэднийгээ илэрхийллийг л гаргаж байгаа юм шүү. Ингээд хамт олондоо ухаалаг шийдвэр гэж би итгэж байна. Саналаа тайлбарлах боломж өгсөнд маш их баярлаж байгаа илэрхийлж байна.

УИХ-ын гишүүн Р.Гончигдорж: Бид хууль эрх зүйн логикоор нь ярих ёстой юм. Юу гарснаас юу мөрдлөг болж, үр дагавар болж гарч ирж байна бэ гэж. Томьёололд бүх яамдын дэд сайдын орон тоог хасаж тэднйи ажлын алба нарийн бичгийн дарга нар, жолооч авто машины холбогдох зардлыг хасах гэсэн томёоллыг хураасан. Өөрөөр хэлбэл бүх яамдын сайдын орон тоог хасан. Хассан учраас холбогдох зардлыг хасна аа гэж. Өөрөөр хэлбэл засгийн газраас хуулинд нэмэлт өөрчлөлт оруулах болон төсвийн хуулинд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөлд бүх яамдын дэд сайдын орон тоог хасах тухай буюу засгийн газрын тухай хуулинд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай санаачлагдаагүй. Гадны асуудалд УИХ санал хураадаггүй. Надад туславал дэгийн тухай хуулийн холбогдох заалтыг хэлээд өгөөрэй. Тийм учраас өнөөдөр үүнд санал хураах ёсгүй. Хураасан байвал ьус санал хүчингүй байх ийм л асуудал. Хууль эрх зүйн хүрээнд бол. Би ойлгож байна. Би ч гэсэн дэд сайдын асуудлыг дэмждэг хүн биш. Ганц юу вэ гэхээр хууль, хуулийнхаа журмаар л явах ёстой. Хуулийг ашигладаг биш дагадаг. Байнгын хорооны төслийн талаар санал дүгнэлт гаргах хүрээний хязгаар гэж  22-т нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай төслийг хэлэлцэхдээ хууль санаачлагчийн төсөлд тусгагдаагүй, хууль, болон бусад төрлийн зүйл хэсэг заалтыг өөрчлөлт оруулахаар санал дүгнэлт гаргахыг хориглоно гэж байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл бүх яамдын дэд сайдын орон тоог хасах буюу ЗГ-ын тухай хуулинд нэмэлт өөрёлөлт оруулдахгүйгээр зарчмын зөрүүтэй сналаар хурааж болохгүй хориглоно. Би энийг л хатуу хэлж байгаа. Өчигдөр ч мөн үүнийг л хэлсэн. Миний байр суурь тодорхой. Одоо байнгын хороогоор хэлэлцээд 23.5-ын хэрэглэх тухай ярьж байна. Цаашид хураагдаж байгаа саналуудад эксперт заавал оруж байхгүй бол дандаа ийм юм гарна шүү. Гол нь анхааруулах нь чухал зүйл.

Ерөнхий сайд Ч.Сайханбилэг:МУЗГ-аас эдийн засгийн хүндрэлтэй үед хэмнэлийн горимд Төр засгийн байгууллагууд ер нь нийгмээрээ энэ чиглэлд анхаарч ажиллан энэ тодотголоо өргөн барьсан. Тэгээд би бол УИХ-д талархалтай хандаж байгаа. Яагаад гэхээр ЗГ-ын санаачлагыг дэмжээд, бид анх оруулж ирсэн энэ саналдаа нийгмийн бүх давхаргад энэ засгийн хүнд байгаа энэ мэссэж ээ хүргэхгүй бол болохгүй юм байна аа гээд энэ утгаараа төсөв орж ирсэн. С.Ганбаатар гишүүний хувьд гаргаж байгаа энэ төсвийг улам хэмнэе. Энэ ажиллагаагаа дээр, дооргүй бүгд хэмнэе гэсэн. Энэ зарчим хандлагыг бол дэмжиж байгаа. Гэхдээ нэг зүйлийг бүгдээр сайн ойлголцох ёстой. Нам пракц гэж их ярьж байна. Энд арай өөр өнцгөөс хараачээ. Энэ бол засаглалын асуудал аа. Үндсэн хуулиар тунхагласан 3 асуудал бий. Бие биеэндээ харилцан хүндэтгэлтэй хандах ёстой. Ерөнхий сайдын хувьд бол өчигдөр 22 цаг өнгөрч байхад танай дэд сайдууд алга болчлоо. Их хурал дээрхи санал хураалтаар гэсэн ийм мэдээ орж ирсэн. Бодоод үздээ хэрвээ бид төсвөө батлах гэж байхад Засгийн газар нь парламент руу  явж ороод парламентийнхаа аль нэг салаа мөчрийг нь төсвөөр орон тоогоор тайраад хаячвал ямар байдал үүсэх үү? Ажлын хэсэг нь дотроос санал гаргахыг бид хүндэтгэнэ. Эргээд биднйи засаглал хоорондын хуулинд байхгүй том зарчим байгаа. Засгийн газрынхаа нэг том баганыг байхгүй  болгоно оо гэдэг бол үндсэн хуулийн асуудал болж бйагаа юм. Ингэж ажиллавал, Монгол төрд олон хүнд асуудлуудыг авчрах болно.

Гүйцэтгэх засаглалын тэргүүний хувьд би энэ байнгын хорооны хуралдаанд нэг зүйлийг хэлж байгаа юм. Энэ хэмнэлтийн горимд шилжих ажиллагаа нь зөвхөн энэ хуулиар зогсохгүй. Одоо бол гүйцтгэх засаглалд гадаад дотоод томилолтууд 30-40 хувиар буурчлаа. Дээрээс нь агентлаг бусад газруудын орлогч дарга нарын асуудлыг шийдлээ. Дээрээс нь бүтэн урсгал зардлууддээр маш том хэмнэлтүүд явагдаж байна. Дээрээс нь засгийн газар үргэлжлүүлээд ажилана.

Энэ засагт үйлчилж байгаа бүх агентлагын авто машины хэрэглээнд бодлогын ёанартйа том өөрчлөлтүүд байна, үүнийг хийнэ. Дахиад агентлагуудын байрнуудын асуудалд байна. Бүх ажил үргэжлээд явагдана. Асуудал нь 17 хүний цалин мөнгө дээр байгаа юм бишээ энэ бол зөвхөн нэг уулын оройн хэсэг. Үүнйиг бол бүх шатандаа бид үргэлжүүлж явна. Имй учраас нэг учраас нь саналаа гишүүд маань татаад авчихвал зүгээр байгаа. Дээрээс нь Р.Гончигдорж гишүүний ярьж байгаа хуулийн заалтуудаа үзэх хэрэгтэй. Гуравдугаарт Засаглалууд бие биеэндээ хүндэтгэлтэй хандах энэ зарчмуудаа барьж ажиллая. Тэгэхгүй бол нэг том зүйлрүү явж байгаа баганаа хугалдаг, дундаас нь сугалдаг ийм байж болохгүй. Монгол төр өөрөө хэвийн ажиллах энэ бүх зүйл нь алга болно. Ийм учраас гишүүд нь наанатай цаанатай хандаж үзээчээ.

Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга А.Бакей: Асуулттай гишүүд дууслаа, Саналтай гишүүд саналаа өгнө үү. P.Гончигдорж гишүүнээр саналыг тасаллаа.

Л.Цог гишүүн саналаа хэлье: Бид хууль ярих шиг чухал юм байхгүй нь тодорхой. Хуулиа хагас ярьвал саяын Р.Гончигдорж даргын тайлбарласан мэт болчих гээд байна.

1.    Би түрүүн хэллээ. Санал гаргасан гишүүний томьеололыг уншихаар зэрэг,  зардал хасна гэжяг тэр үг байж байгаа. Энэ үг өөрөө бүхэл бүтэн санаа,  төсвийн хуулинд хамрагдаж  байгаа зүйл учраас зөвхөн оронтойг яриад сүүлрүүгээ уншигдахгүй учраас Гончигдорж даргын зөв болчих гээд байгаа байхгүй юу? Яг Бидний хэлэлцсэн юм юу байсан зардал хасаж  байсан нэмж байсан. Аа энэ хүний санал юу байсан бас л зардлыгн тухай  хасах асуудал  байсан. Ингэж үзэх юм бол арай бодьтой хандах гээд байгаа юм.

2.    Бид өчигдөр шийдэл гаргасан байгаа. Энийг чухам хүчингүй болгох арга нь юу байгаа нь би одоо харахгүй байгаа юм. Үүнтэй холбоотой юм гарахгүй байгаа юм. Ийм зүйлийг ярьмаар байна. 2 юмны нэгийг уншаад нөгөөх харахгүй бол бид төөрөх гээд байгаа байхгүй юу? Би зүгээр гөжихийг бодохгүй байна.  Яг л хууль юу байдаг гэдгийг тал бүрээс нь харахгүй бол болдоггүй гэдгийг хэлмээр байгаа юм. Ер нь бүхэлдээ бол шинэ засгийн газар орон тоо хэмнэх, данхар төрийг цомхотгох, ерөнхийлөгчийн чиглэлийн дагуу ч гэсэн чухал арга хэмжээ авч байгаа. Үүнийг УИХ гэсэн харж энэ чиглэлд хичээж байгаа. Өчигдөрийн снал хураасан явдалд ерөөсөн би бурууг харахгүй байгаа. Бүгд ойлгож байгаа ш дээ. Бид буруу юм шийдээгүй мөртлөө буруу юм шийдсэн юм шиг байсан ингэж ярьж байгаа нь сонин байдалд оруулаад байна ш дээ.

Дараагийн нэг юм бол ерөнхий сайд хэлллээ.  Үндсэн хуулийн зарчим алдагдлаа. Би үүнийг олж харахгүй байгаа юм аа.  МУ-ын төрийн эрх барих дээд байгууллага УИХ гэж заасан нэг тийм заалт бий. Өөрийнхөө бүрэн эрхийн хүрээнд хйисэн асуудлыг бие биенээ хүндлэхгүй гэж хэлж байгаа нь хууль зүйн тайлбар биш болоод байна л даа Ерөнхий сайдаа. Энийгээ бас бодож ярьдал ямар гэж бодож байна. Аан хэрвээ би үнэхээр ганцхан оронтоо хүсэн үг байгаад ингэсэн бол өөр хуулийн дагуу гэж ярьмаар байгаан.  Ганцхан зардал хасах гэж байгаа учраас бидэнд одоо няцаах боломж олдохгүй байна ш дээ. Энэ үнэхээр бидэнд бас сургамж болох тйи м юм байна л даа. Бид нягт хандаагүй, сайн хараагүй зүйлээс болж. Цаашид энэ ганц манай байнгын хороо биш бүх байнгын хороо анхаарах хэрэгтэй. Өнөөдрийн байдлаар буруу гэх юм олж харахгйү байна. Дэгийн хуулиа бүгдээрээ харцгаа. Санал гаргах эрх байна уу? Байна.

Түүний хойно хшчин төгөлдөр хуулиа зөрчсөн хойн санал гаргах эрх байна уу? Байна . боломж нь байна уу? Байна. ЯГ хууль зүй гэхээр буруутгах зйүл алга байна. Харин одоо өргөн барьсан байнгын хорооны асуудлаа хэлэлцээд явбал их зөв болох гээд байна. Орон тоо гэсэн нь ч байна. Зардал хасан гэсэн ч байна. Энэ 2 зүйлийг зэрэг л харахгүй бол ганцхан оронтоог авч харахгүй. Харин хууль хзн бол ашигтай, ашиггүй бүх заалтыг л олж харах хэрэгтэй. Тэгэхгүй бол хуульч байгаад ч яах юм бэ? байдал ийм байна. 1999 онд дэд сайдгүй байсан үед болж байсан. Үндсэн хууль зөрчсөн асуудал байхгүй.

Р.Гончигдорж гишүүн:  Энэ өгүүлбэр 2 хэсэгтэй. Эхний хэсэг нь орон тоог хасж гэж байгаа. Эхний өгүүлбэрээс үүдээд нэгэнт орон тоогоо хасч байгаа юм бол түүнтэй холбогдож зардлыг хасах. Гэж байгаа. Энэ зэрэгцсэн өгүүлбэрээр ярьж байна гэвэл тэгж ярих байх. Би бол хууль эрх зүйн үүднээс ярьж байна. Яагаад гэвэл сүүлийн төсөв хасах гэдэг бол өмнөх өгүүлбэрийн үр дагавар. Ямар өгүүлбэр гэхээр орон тоог хасах, орон тоог хасах гэдэг нь засгийн газрын тухай хуулинд нэмэлт өөрчлөлт оруулж, сайд дэд сайдыг өөрчлөх тухай хуулийн томьёо нь энэ. Тийм учраас санаачлагдаагүй, хэлбэршээгүй орж ирээгүй хуулийн заалтаар санал хураагаад үр дагавараар нь 2 дахь өгүүлдбэр нь амилж байна. Хууль ерөөсөө ийм ингэж л явдаг.

Тийм учраас өнөөдр байнгын хороо орон тоог хасах гэдгээр хууль оруулж ирж байна гэж ойлгож байна. Би гишүүдийг хүндэтгэж байна. Та үнэхээр ингэж снаачлах юм бол хуулиндаа өөрчлөлт оруулаад төр засгийн тухай хуулийн 18.7 дэх дэд хэсгийг өөчрлөе гэж оруулаад. Хуулийн өөрчиллөө. Гэж оруулж ирэх. Тэгэхээр юу нь анхдагч, юун дагалдагч, юун эх юун дараагийнх гэдэг зйүл нь вм. ТББХ өнөөдөр гаргалгаагаа орон тоог хасах юм уугэдгийг тодорхой гаргаж ирнэ. Миний хувьд дэмжих боломжгүй. Ингэхгүй энэ нэмэлт өөрчлөлтийг дэмжихгүй. Шинээр оруулаад ирвэл арай өөр байр сууриар ярьж магадгүй.

УИХ-ын гишүүн Л.Цог: Бид сүүлийн заалтыг хаяж ойлгож болохгүй л дээ. Нотлох баримт өөрөө болно ш дээ. 2 дугаарт УИХ-д шийдлээ гаргасан. Тэгээд олонх нь шйидэх байх.

УИХ-ын гишүүн С.Ганбаатар: Үндсэн хуульд сайд төрийн нарийн бичгийн дарга нар гэсэн албан тушаал байгаа шүү. Дэд сайд гэж байхгүй. Дээр нь нэмээд орон тоон дээр нь анхаараад байх юм. Дээр нь УИХ-ын гишүүний эрхэндбитгий халдаарай. Өнөөдөр УИХ-ын гаргасан шийдвэрт халдах гэж байна гэж би ойлгож байна. Ер нь түрүү миний тайлбарласан санааг буруу ойлгоод байх шиг байна. Ер нь ухаантай гишүүд ухаанаа ард иргэдийн төлөө зориулах ёстой болохоос биш бүлэглэл пракцын албан тушаалын наймаанд тэр мундаг ухаан сэтгэлгээг зориулж болохгүй шүү. Дээр нь нэмээд иргэд сонгогчид юу хүсч байна. түүний төлөө л бид шийдвэр гаргахын төлөө хуулийг ашигладаг.

Ерөнхий сайд Ч.Сайханбилэг:Үндсэн хуулийн асуудал мөн. Гүйцэтгэх засаглал, парламентийн засаглал, шүүх засаглал гээд энэ 3 засаглал нь үндсэн хуулийн тулгуур чулуу. Бие биенийхээ 1 асуудлыг нөгөөх нь хэлэхгүй уулгалан шйиднэ гэдэг бол өөрөө буруу хандлагаа гэж хэлээд байгаа юм. УИХ –д ЗГ өөрөө төсөв өргөн барихдаа УИХ-ын дэд дарга одоо намуудын бүлгээс биш нэг л байх ёстой гэж өргөн барьж болхгүй ш дээ. Үүнтэй л адил.Ер нь зардалгүй орон тоо гэж ямар юм байдын. Ийм энгийн үнэнгүүд дээрээ ажиллая.

УИХ-ын гишүүн С.Дэмбэрэл:Би үндсэн хуулийн засаглалын талаар сайн мэдэхгүй. Ерөнхийдөө харж байхад, тухайлбал компани дээр байгаа засаглалаас харахад бол ТУЗ-ын дарга гүйцэтгэх захирал хоёрын чиг үүргийг маш сайн хуульчлаад, ТУЗ-ын даргыг СЕО"Chief Executive Officer" буюу гүйцэтгэх захиралаар орлуулдаггүй. Жишээлбэл, ТУЗ-ын даргыг ТУЗ-ын аль нэг гишүүн нь орлож явдаг.  Хэрэв гүйцэтгэх засаглалдаа ТУЗ-ын дарга нь намайг орлож яв аа гэвэл энэ бол болдоггүй тус тусдаа чиг үүрэгтэй байдаг.

 Үүнтэй адил Сайдыг байхгүй үед тодорхой асуудалын хүрээнд орлогч сайд гэсэн нэг хүн орлож үлддэг, дэлхий даяар тогтсон засаглалын онолд сууж өгсөн зүйл бий.   

Сүүлийн үед манайх их “рекорд” тогтоож байгаа, Дэлхий дээр байхгүй, 58.3 гэж,  аравтын маш нарийвчлалттай тоо хуульчилж чадсан гэх мэт сүүлийн үеийн рекордуудыг тоолоод байвал, Геннисийн номонд бичихээр байна.

Би зардал хэмнэх нь маш чухал гэдгийг ойлгож байгаа. Гэхдээ ингээд явбал УИХ дэд дарга, шадар сайд гэж явах нь байна.

Засаглалын институтууд харьцангуй бие даасан байдлаа зөвхөн хуулийн хүрээнд бие биеийнхээ ажилд орж болох хүрээ, хил хязгаараар Монгол Улсын үндсэн хуулиар тогтоосон гэж ойлгож байна. Монгол Улсын ерөнхий сайд нь энэ хуралд орж ирээд “бид бүх зүйлээ төлөвлөсөн, ийм байдлаар ингэж ажиллах” болно, бүх бодлого маань сайд, дэд сайд, төрийн нарийн бичгийн дарга гэсэн энэ тогтсон хэв загвараар цаашдаа явна аа гэж байхад, УИХ-д үгүй, та бүхэн дэд сайдгүй явж болно гэж шийдсэн юм байна л даа.

Энэ бол засаглалын талаасаа ч, дэлхий дээр байдаг практик талаасаа оновчтой шийд биш байна. Нөгөө талаар, жишээ ярьхад Сангийн дэд сайд С.Пүрэв өнгөрсөн хоёр сарын турш энэ төсвийн асуудлыг хариуцсан, яагаад Төрийн нарийн бичгийн дарга хариуцаагүй юм. Бид УИХ дээр сайд, дэд сайдаа дууд гээд загнадаг мөртлөө, дэд сайд чинь хэрэггүй юм бол яах гэж дэлхий даяар ингэж явж байгаа юм.

Гэтэл “Хэмнэе” гэсэн хэрнээ өчигдөр маш их хэмнэлтгүй зүйлийг төсвийн байнгын хороо оруулж ирлээ.  Үнэндээ маш их зүйл нэмж байна, Ч.Сайнханбилэг ерөнхий сайд  болж байна гэж хэлж байгаа ч, энэ бол худлаа... Анхны оруулж ирсэн төсвийн конценц нь нурсан, маш их үр ашиггүй төсөв болж байгаа. Ингээд мөдхөн дахин тодотгол орж ирж магадгүй, тийм шаардлага нь харагдаж байна. (58.3), (-5) гэдэг чинь бүтэхгүй...

Төсвийн бодлого, мөнгөний бодлого дээр УИХ хурал хил хязгаараа давж, бусдын хил хязгаар луу ордог зүйл их ажиглагддаг. Тийм ч учраас УЛС ОРНУУД үндсэн хуулиндаа МӨНГӨНИЙ БОДЛОГО, ТӨСВИЙН БОДЛОГЫН ЗАРЧИМ-уудыг суулгаж өгсөн байдаг. Би Мөнгөний бодлогыг маш сайн мэдэж байна. Мөн УИХ тухайн үед “хуульчилж” болохгүй зүйлийг хүртэл хуульчилсан байдаг. Энэ буруугаас болж янз бүрийн байдал үүсч байна. Тухайлбал төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн 40 хувь гэдгийг хуульчилж өгсөн нь одоо л гор нь гарч байна. Эхнээсээ гарч байна, цаашдаа ч гарна...

УИХ-ын гишүүн Н.Алтанхуяг:Энэ төсвөө хурдан баталж болдоггүй юм уу? Төсөв тойроод бүтэн популизм явж байна гэж би харж байна. эдийн засгийн хүнд хэцүү байдалд бйагаа гэдгээ бид  сүүлийн 2 жил ярьж байна. Гэхдээ тэр нь эхчүүд хүүхдүүдийн мөнгийн автал доройтсон юм бол байхгүй ш дээ. Яах гэж анхнаасаа байхгүй зүйлийг оруулж ирж цаг үрж байдийн. Наад популизм чинь хэтэрлээ Сайханбилэгээ. Монгол улсын ерөнхий сайд 7 зөвлөхтэй байсан нэг үе байдаг. Ганбаатар гишүүнийг зөв гэж харж байна. 3 хүн хэмнэх гэж байгаа юм бол 17 хүнээ хэмнэ. Наад үндсэн асуудал чинь үндсээрээ буруу байна. Хүмүүсийн цалин хөлсөнд хүрч хасах хүртэл арай биш байгаа. Цаана чинь хүмүүс гайхцан сууж байна. одоо нийлээд хамаг юм аа сайхан болгоно гэсэн яасан. Энэ буруу харин тэрэн доор бол УИХ-ын дутуу байшингуудыг зарвал дээр.

Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дарга А.Бакей Гишүүд хэлэлцэж байгаа асуудалтай холбогдуулж байр сууриа илэрхийллээ.

Гончигдорж гишүүний зарчмын зөрүүтэй санал: МУЗГ-ын тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн 2 дугаар зүйлийг дэмжих боломжгүй гэсэн байна. 2 дугаар зүйл гэдэг бол МУЗГ18.5 дахь хэсэг 18.1.1 дэд сайдын орон тоотой заалт гэж ойлгож байгаа.

Тайлбар: Р.Гончигдорж гишүүн Хууль хуулиараа явж байгаа гэсэн товчхон тайлбар хийе.

УИХ-ын гишүүн Л.Цог: Бид өчигдөр шийдсэн зүйлийнхээ эсрэг горимын санал гаргаад ирлээ. Ягаад гэвэл өчигдөр бид ЗГ-ын тухай хууль огт яриагүй. Түрүүчийн 2 зүлйийн нэгийг хараад үгүйсгээд,  би ойлгохгүй байна.

Ер нь хасч орон тоон байж болно. Дэлхийн жишиг байна. Дараа нь өөрчлөлтийг нь оруулж ирж, 2 дахь санал байгаа. Ямар хууль зөрчөөгүй. Түүнийг заавал мушгиж яриад байна гэж ойлгож байна. Яагаад ингэж мушгиад байгааг ойлгохгүй байна.

УИХ-ын гишүүн Р.Гончигдорж гишүүн: Мушгируулж оруулж ирсэн юмыг шулуухан болгоё л гэж байгаа юм. Мушгиж байгаа юм. Шулуухан болдог юмаараа хууль санаачлах эрхээрээ Та нар оролцоо л гэж байгаа юм. Хэн ч уншсан гэсэн, орон тоог хасч, эндээсээ үндэслээд төсвийг хас гэсэн үндэслэл оруулж ирсэн. Журмаараа оруулж ирвэл асуудлыг өөрөөр харж болно оо. Энэ хуулийг байнгын хороо дэгийнхээ дагуу зөрчлийг арилгах гэж оруулж ирж байна. Тэгвэл тэр хуулийнхаа дагуу хасахгүй гэж шйидэж байгаа юм.

Зарчмын зөрүүтэй саналаар С.Дэмбэрэл гишүүн

УИХ-ын гишүүн С.Дэмбэрэл:нэгдүгээрт, санал дээр  хоёр зүйл байна. Эхнийх нь орон тооны асуудал, энэ нь хууль зөрчсөн юм уу, үгүй юу гэдгийг ярих ёстой.

 Хоёдугаарт, ажлын албаных нь зардлыг хасъя гэсэн байна. Жишээ нь дэд сайдын асуудал. Эхнийх нь асуудал хоёр дахь хэсэгтэйгээ хэрхэн холбогдож байгаа бэ, би бол нэгдүгээр саналыг ярьж байна гэж ойлгож байгаа, зөв үү?

УИХ-ын гишүүн Р.Гончигдорж гишүүн: тиймээ

УИХ-ын гишүүн С.Дэмбэрэлийн ажлын алба