Энэ өдрийн хуралдаанаар хэлэлцсэн сүүлийн асуудал нь Үндэсний үйлдвэрлэгчдийг дэмжих, ажлын байр нэмэгдүүлэх зарим арга хэмжээний тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийн хэлэлцэх эсэх үеэр УИХ-ын гишүүн С.Дэмбэрэл байр сууриа илэрхийллээ.

Малчид өнөөдрийн байдлаар хонины ноосоо бэлтгэж, үндэсний үйлдвэрт тушаасан боловч урамшууллын мөнгөө авч чадахгүйд хүрээд байгаа аж. Учир нь “Үндэсний үйлдвэрлэгчдийг дэмжих, ажлын байр нэмэгдүүлэх тухай тогтоолд өөрчлөлт оруулах тухай” УИХ-ын 2012 оны 12 сарын 28-ны өдрийн 73 дугаар тогтоолын дагуу 2014 оны 1 дүгээр сарын 1-ний өдрөөс эхлэн “Хоршооны гишүүн” малчдад ноосны урамшууллыг нь олгохоор болсонтой холбоотой юм. Тиймээс малчдын хоршоонд хамрагдах, хоршооны гишүүнээр элсэх хугацааг “2016 оны 1 дүгээр сарын 1-ний” өдөр болгон хойшлуулж, хоршооны эрх зүйн орчныг боловсронгуй болгох, хоршооны талаар мэдлэг, ойлголт, давуу тал, ач холбогдол, эрх, үүргийг сурталчлан таниулж, энэ хугацаанд ноосны урамшууллыг нь урьдын адил олгох нь зүйтэй хэмээн үзэж дээрх тогтоолын төслийг боловсруулсан байна.

УИХ-ын гишүүн С.Дэмбэрэл: -Үндэсний Үйлдвэрлэгчдийг дэмжих, ажлын байр нэмэгдүүлэх тухай зөв үзэл санаатай тогтоол орж иржээ. Гэхдээ дутуу шийдсэн байна, өөрөөр хэлбэл малчдын хоршоонд хамрагдах, хоршооны гишүүнээр элсэх хугацааг “2016 оны 1 дүгээр сарын 1-ний” өдөр  болгон хойшлуулж, хоршооны эрх зүйн орчныг боловсронгуй болгох, хоршооны талаар мэдлэг, ойлголт, давуу тал, ач холбогдол, эрх, үүргийг сурталчлан таниулах нь зүйтэй бөгөөд энэ хугацаанд ноосны урамшууллыг нь урьдын адил олгох нь зүйтэй хэмээх  тогтоолын төслийн 2016 оны 1 дүгээр сарын 1-ны өдөр хүртэл малчдад боломж олгоно гэдэг чинь утгагүй зүйл. Лам хүүхдийг сургуульд авахгүй хэмээн “Түмний нэг” кинонд гардаг шиг. Хоршоололыг  хүчээр хийдэггүй юм. Энэ бол малчдын сайн дурын хөдөлгөөний үзэл санааг эдийн засгийн ямар нэг аргаар хөшүүрэг болгох гэсэн бүтэлгүй оролдлого. “Хоршооны гишүүн” гэсэн тодотголын хоршооны гэдэг үгийг авах хэрэгтэй. Малчид заавал хоршоонд хамрагдахгүйгээр, үндэсний үйлдвэрлэлд ноос ноолуураа тушааж, ноосны урамшууллаа авах энэ л үзэл санаааг хадгалах  хэрэгтэй.

Хоршооны гишүүн" гэсэн тодотголыг 2016 оны 1 дүгээр сарын 1-ний өдөөс эхлэн дагаж мөрдөхрөөр өөрчлөлт  оруулж, 2016 он хүртэл малчид заавал хоршоонд хамрагдахгүйгээр ноосны урамшууллаа авах бололцоог бүрдүүлэхтэй холбогдсон харилцааг зохицуулна гэсэн үзэл баримтлалын 2016 оны 1 дүгээр сарын 1-ны өдөр хүртэл хэрэгжүүлэхгүй, түүнээс хойш боломжтой гэсэн нь хоршоолох хөдөлгөөнд орон зай суулгаж байгаа юм шиг харагдаад байна.  Уг санаа нь “малчин хүн бүр ноосны урамшуулалыг аваасай”,  өөрөөр хэлбэл хоршоонд хамрагддаг эсэхээс үл хамааран малчин хүн, үндэсний үйлдвэрийг хооронд нь холбосон хөшүүргийн механизмыг энэ заалтаар хийж өгсөн гэж үзээд /аль алийг дэмжсэн үзэл санаа гэж ойлгоод/ дэмжмээр байна.

УИХ-ын гишүүн С.Бямбацогт: -С.Дэмбэрэл гишүүний асуултанд хариулъя. Гишүүн “Хоршооны гишүүн гэдэг үгийг тогтоолын төслөөс аваад, малчин бүр  үндэсний үйлдвэрт ноос, ноолуураа тушаасан бол урамшууллаа авдаг байлгая” гэж хэллээ. Нэг талаасаа зөв юм шиг мөртлөө, 1990 оноос хойш 20 гаруй жилийн хугацаанд нэгдэл тарсанаас хойш ганц өрхөөрөө амьдарч ирсэн, энэ хугацаанд үйлдвэржих нөхцөл, орлого нэмэгдэх, амьжиргаа дээшлэх бололцоо боломж бага байгаад байна. Уг нь хоршоо байгуулаад малынхаа гаралтай түүхий эдийг нийлүүлээд 1 кг ноолуур, 100 кг ноолуур, 1 тонн ноолуур тушаах /бөөний, жижиглэнгийн үнэ/ нь өөр өөр гэдгийг та сайн мэдэж байгаа.

Ийм байдлаар нийлээд ноос, ноолуур түүхий эдээ бэлтгэдэг, худалдаа борлуулалт хийдэг, хашаа хороогоо барьж, хадлан тэжээлээ бэлтгэдэг, бие биенийхээ ажилд тусалж дэмждэг бололцоо талаас нь, эргээд бараа бүтээгдэхүүнээ худалдан авахдаа хоршоогоороо /5 тонн эсвэл 5 кг гурил худалдаа авах, 500м  эсвэл 5 м даалин худалдаад авах ямар үнэ өртөгтэй байх уу/, хоршиж нийлэх, хамтарч нэгдэх гэдэг зүйл нь малчдын хувьд ямар давуу тал, боломжыг бий болгох талаас нь, мөн ган зуд байгалийн гамшигааас сэргийлэх энэ бүхэн рүү чиглэсэн төрийн бодлого байсан. Үүнийг цааш нь улам идэвхижүүлэх гэж үндэсний үйлдвэрлэлийг дэмжих гэсэн тогтоолын төслийн малчдын ноос ноолуурт урамшуулах олгох төрийн бодлого явж байгаа, хараахан үр дүнд хүрээгүй байна. Энэ боломжоо алдахгүйн тулд хоршооны гишүүн гэсэн үгийг авч явж байгаа. Хэрэв энэ үгийг авчихбал “ганц мод айл болдоггүй, ганц мод гал болдоггүйтэй” адил эргээд төрийн бодлого саармагжих, ухрах, үр дүнгүй болно.  

Мэдээж 2016 оны 01 сарын 01-ны өдөр хүртэл зөв бүтэц, зөв хэлбэртэй хоршоо байгуулж амжихгүй байх гэхдээ илүү энэ бүтцийг бий болгохын тулд шахаж явж байгаа.

УИХ-ын гишүүн С.Дэмбэрэлийн ажлын алба