Барьцаалан зээлдэх журмаар зээл олгох ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ТУХАЙ ХУУЛИЙН ТӨСЛИЙН ТАНИЛЦУУЛГА

            Өнөөгийн байдлаар иргэдэд санхүүгийн үйлчилгээ тэр дундаа зээлийн үйлчилгээ үзүүлдэг хэд хэдэн үйлчилгээний салбар байна. Тухайлбал, банк, банк бус санхүүгийн байгууллага, хадгаламж зээлийн хошоо, ломбард гэх мэт.

            Эдгээр салбаруудад тус бүрт нь тодорхой зохицуулалт бүхий хууль тогтоомж үйлчилж байгаагаас гадна хуулийн хэрэгжилтийг хангуулах чиг үүрэгтэй төрийн байгууллагууд ч ажиллаж байна.

            Гэвч дээр дурдсан үйлчилгээний салбаруудаас зөвхөн ломбард буюу барьцаалан зээлдэх журмаар зээл олгох үйл ажиллагаа л ямар ч зохицуулалт хяналтгүй байсаар байна. Ломбардын үйл ажиллагааны онцлогийг харвал иргэдийн тодорхой хөрөнгийг барьцаалж тэдний бэлэн мөнгөний хэрэгцээг шуурхай хангах үйл ажиллагааг явуулж байна.

Гэвч энэ үйл ажиллагааг явуулахдаа иргэд, үйлчлүүлэгчдийг ихээхэн хохироодог талаар багагүй гомдол маргааныг дагуулсаар ирсэн. Тухайлбал, иргэдийн хөрөнгийг үндэслэлгүй бага үнээр үнэлж барьцаанд авдаг, барьцаалсан эд хөрөнгийн хадгалалт, хамгаалалт, аюулгүй байдал хангалтгүй, барьцаалж байгаа эд хөрөнгийн төрлөөс шалтгаалаад хүү болон хугацааг өөр өөрөөр тогтоодог, зээлдэгч зээлээ төлж чадахгүй нөхцөл байдалд орсон тохиолдолд барьцаалагдсан эд хөрөнгийг худалдан борлуулахдаа эзэнд нь мэдэгддэггүй, эсхүл хэт бага үнээр худалддаг гэх мэт маш олон гомдол маргаан дагуулдаг. Иймд дээрх маргаан дагуулж байгаа асуудлуудыг шийдвэрлэх, иргэд, хэрэглэгчдийг хохироож байгаа байдлыг зохицуулах зайлшгүй шаардлагатай байна.

Мөн нөгөө талаас ломбардын үйл ажиллагаа эрхэлэгч нь санхүүгийн зах зээлийн нэг оролцогч яах араггүй мөн боловч ямар ч зохицуулалт, хяналтгүй байсаар байна.

Дээрх нөхцөл байдлыг харгалзан үзэж “Барьцаалан зээлдэх журмаар зээл олгох үйл ажиллагааны тухай” хуулийн төслийг боловсрууллаа.

Хуулийн төсөлд тусгасан гол зохицуулалтыг дурдвал:

1. Барьцаалан зээлдэх журмаар зээл олгох үйл ажиллагааг зөвхөн хуулийн этгээд тусгай зөвшөөрлийн үндсэн дээр эрхлэхээр хуулийн төсөлд тусгасан бөгөөд тусгай зөвшөөрөл авах, тусгай зөвшөөрлийг түдгэлзүүлэх, хүчингүй болгох зэрэг зохицуулалтуудыг тодорхой тусгасан.

2. Барьцаалан зээлдэх журмаар зээл олгох үйл ажиллагаа эрхлэхэд тавигдах шаардлага, хориглох зүйлийг тодорхой заасан бөгөөд тухайлбал, үл хөдлөх хөрөнгө барьцаалж зээл олгох, барьцаагүйгээр зээл олгох, иргэний болон хуулийн этгээдийн баримт бичиг барьцаалан зээл олгох, насанд хүрээгүй хүнд зээл олгох, өмчлөгч, эзэмшигчийн зөвшөөрөлгүй эсхүл зээлдэгчийн өөрийнх нь өмчлөл, эзэмшлийнх биш гэдгийг мэдсээр байж тухайн хөрөнгийг барьцаалан зээл олгох, барьцааны хөрөнгөөс шалтгаалан зээлийн хүүг ялгамжтай тогтоох зэрэг үйл ажиллагааг хориглохоор хуулийн төсөлд тусгасан.

Мөн барьцаалан зээлдэх журмаар зээл олгох үйл ажиллагаа эрхлэх этгээд нь дохиолол, хяналтын систем бүхий тусдаа байртай байх, барьцааны хөрөнгийг хадгалах, аюулгүй байдлыг хангах зориулалт бүхий хамгаалалтын сефи, эсхүл тусгайлан бэлтгэсэн өрөөтэй байх шаардлагыг хангасан байхаар болон мөн зээлийн хүү, түүнийг тооцох, зээлийн гэрээний хугацаа сунгах, барьцааны хөрөнгийг худалдан борлуулах замаар үүргийг хангуулахад баримтлах журам зэргийг үйлчилүүлэгчид харагдахуйц ил байрлуулах, зээлдэгчийн барьцаалагдсан эд хөрөнгийг учирч болзошгүй бүх төрлийн эрсдлээс хамгаалах зорилгоор үйл ажиллагаагаа заавал даатгуулсан байх зэрэг шаардлагыг хуулийн төсөлд тусгасан болно.

3. Зээлдэгч зээлийн гэрээгээр хүлээсэн үүргээ биелүүлж чадахгүй буюу зээлээ төлж чадахгүй нөхцөл байдалд орсон тохиолдолд барьцааны хөрөнгийг худалдан борлуулах бөгөөд ингэхдээ эхлээд заавал зээлдэгчид бичгээр мэдэгдээд тодорхой хугацааны дараа худалдан борлуулж байхаар төсөлд тусгасан.

Мөн барьцааны хөрөнгийг худалдан борлуулахын өмнө заавал зээлдэгчийн сонгосон хөрөнгийн үнэлгээний газраар тухайн хөрөнгөнд үнэлгээ хийлгэх бөгөөд ийнхүү үнэлэгдсэн үнээс бага үнээр тухайн хөрөнгийг борлуулахыг хориглохоор, ийнхүү худалдан борлуулсан үнийн дүнгээс зээлийг төлүүлээд үлдсэн хэсгийг зээлдэгчид буцаан олгодог байхаар хуулийн төсөлд тусгасан болно.

4. Тухайн барьцаалан зээлдэх журмаар зээл олгох үйл ажиллагаа эрхлэгч нь “Хохирол барагдуулах сан”-тай байхаар хуулийн төсөлд тусгасан. Энэхүү сангийн зориулалт нь зээлдэгчид учирсан хохирлыг шуурхай барагдуулах зорилготой бөгөөд зээлдэгчид хохирол учирсан болох нь тогтоогдвол уг сангаас хохирлыг шууд барагдуулдаг байхаар хуулийн төсөлд тусгасан болно.

---------ooOoo---------

Хууль санаачлагч

Барьцаалан зээлдэх журмаар зээл олгох ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ТУХАЙХУУЛИЙН ТӨСЛИЙН ҮЗЭЛ БАРИМТЛАЛ

Нэг. Хуулийн төсөл  боловсруулах үндэслэл, шаардлага

Иргэдийн бэлэн мөнгөний хэрэгцээг түргэн, шуурхай хангах үйлчилгээ бол ломбардын үйлчилгээ болоод багагүй хугацааг өнгөрүүлж байна. Өнөөгийн байдлаар сахүүгийн зах зээлийн оролцогчид болох банк, банк бус санхүүгийн байгууллага, хадгаламж зээлийн хошоо гэх мэт салбарт тодорхой зохицуулалт бүхий тус тусын хууль тогтоомжууд үйлчилж, хуулийн хэрэгжилтийг хангуулах чиг үүрэгтэй төрийн байгууллагууд ч ажиллаж байна.

Гэвч энэ зах зээлийн нэг оролцогч болох ломбард буюу барьцаалан зээлдэх журмаар зээл олгох үйл ажиллагааг эрхлэх этгээдийн үйл ажиллагаа маш дутмаг зохицуулалттай, ямар ч хяналтгүй байсаар байна. Хэдийгээр Иргэний хуулийн 286 дугаар зүйлд энэ талаарх зохицуулалт байгаа ч энэ үйл ажиллагааг даган үүсч байгаа нийгмийн бүх харилцааг бүрэн зохицуулж чадахгүй байгаагаас болж иргэд, хэрэглэгчид багагүй хохирч байна. Тухайлбал, иргэдийн хөрөнгийг үндэслэлгүй бага үнээр үнэлж барьцаанд авдаг, барьцаалсан эд хөрөнгийн хадгалалт, хамгаалалт, аюулгүй байдал хангалтгүй, барьцаалж байгаа эд хөрөнгийн төрлөөс шалтгаалаад хүү болон хугацааг өөр өөрөөр тогтоодог, зээлдэгч зээлээ төлж чадахгүй нөхцөл байдалд орсон тохиолдолд барьцаалагдсан эд хөрөнгийг худалдан борлуулахдаа эзэнд нь мэдэгддэггүй, эсхүл хэт бага үнээр худалддаг гэх мэт маш олон гомдол маргааныг дагуулсаар байна. Иймд дээрх маргаан дагуулж байгаа асуудлуудыг шийдвэрлэх, тодорхой зохицуулалтгүй байгаа салбарыг зохицуулалттай болгох, нийгэмд бий болгож байгаа сөрөг үзэгдлийг арилгах хэрэгцээ, шаардлага нь энэ хуулийн төслийг боловсруулах гол үндэслэл болж байна.

Хоёр. Хуулийн төслийн бүтэц, зохицуулах харилцаа, хамрах хүрээ

Энэхүү хуулийн төсөл нь 5 бүлэг 20 зүйлтэй байна. Төсөлд барьцаалан зээлдэх журмаар зээл олгох үйл ажиллагааг эрхлэх болзол журам, тавигдах шаардлага, энэ үйл ажиллагаа эрхлэхэд хориглох зүйл, зээл олгох журам гэх мэт асуудлыг нарийвчлан зохицуулахаар тусгана.

Төслийн бүлэг тус бүрийн зохицуулалтыг ерөнхий байдлаар нь авч үзвэл:

1. Нэгдүгээр бүлэг. Нийтлэг үндэслэл. Энэ бүлэгт хуулийн зорилт, үйлчлэх хүрээ, хуульд хэрэглэсэн нэр томъёоны тайлбар зэрэг нийтлэг харилцааг тусгана.

2. Хоёрдугаар бүлэг. Барьцаалан зээлдэх журмаар зээл олгох үйл ажиллагаа эрхлэх. Энэ бүлэгт барьцаалан зээлдэх журмаар зээл олгох үйл ажиллагааг эрхлэх эрхтэй этгээд хэн байх, уг үйл ажиллагааг эрхлэх тусгай зөвшөөрөл авах, бүрдүүлэх баримт бичиг, үйл ажиллагаа эрхлэх этгээдийн дүрэм, нэрэнд тавигдах шаардлага гэх мэт харилцааг зохицуулахаар тусгана.

3. Гуравдугаар бүлэг. Барьцаалан зээлдэх журмаар зээл олгох үйл ажиллагаа эрхлэх этгээдэд хориглох зүйл, тавих шаардлага. Энэ бүлэгт барьцаалан зээлдэх журмаар зээл олгох үйл ажиллагаа эрхлэх этгээдэд хориглох зүйл, тавих шаардлага зэргээс гадна барьцаа хөрөнгийг худалдан борлуулах замаар зээлийн гэрээний үүргийн гүйцэтгэлийг хангуулах журам, хэрэглэгчид учирсан хохирлыг нөхөн төлүүлэх журам зэргийг тусгана.

4. Дөрөвдүгээр бүлэг. Барьцаалан зээлдэх журмаар зээл олгох үйл ажиллагаанд тавих хяналт. Энэ бүлэгт барьцаалан зээлдэх журмаар зээл олгох үйл ажиллагаа эрхлэх этгээдэд тавих хяналт, барьцаалан зээлдэх журмаар зээл олгох үйл ажиллагаа эрхлэх этгээдийг өөрчлөн байгуулах, татан буулгахтай холбоотой харилцааг зохицуулахаар тусгана.

5. Тавдугаар бүлэг. Бусад зүйл. Энэ бүлэгт тус хуулийг зөрчсөн этгээдэд хүлээлгэх хариуцлага, хууль хүчин төгөлдөр болох хугацаа зэргийг тусгана.

 Гурав. Хуулийн төсөл батлагдсаны дараа үүсч болох нийгэм, эдийн засгийн үр дагавар

            Энэ хуулийн төсөл батлагдсанаар өнөөгийн байдлаар тодорхойгүй, дутмаг зохицуулалттай байгаа ломбард буюу барьцаалан зээлдэх журмаар зээл олгох үйл ажиллагааны салбарын зохицуулалт илүү тодорхой болж, иргэд, хэрэглэгчдийн хохирч байгаа байдал үгүй болох нөхцөл бүрдэнэ.

            Дөрөв. Хуулийг хэрэгжүүлэхтэй холбогдож цаашид шинээр боловсруулах буюу нэмэлт, өөрчлөлт оруулах, хүчингүй болгох хуулийн талаар

            Энэ хуулийн төсөл нь Үндсэн хууль, бусад хуультай нийцэж боловсруулагдах болно. Уг хуулийг хэрэгжүүлэхтэй холбогдуулан Барьцаалан зээлдэх журмаар зээл олгох үйл ажиллагааны тухай хуулийг дагаж мөрдөх журмын тухай хуулийн төсөл, Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төслийг тус тус боловсруулах бөгөөд энэхүү хуулийн төсөлтэй хамтад нь батлуулна.