2014 оны 06 дугаар сарын 19-ны Пүрэв гарагт болсон УИХ-ын Нэгдсэн чуулганы хурлын тэмдэглэлээс:

Хяналтын тухай болон холбогдох бусад хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслүүд /Улсын Их Хурлын гишүүн А.Бакей нар 2014.06.10-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, хэлэлцэх эсэх/;

С.Дэмбэрэл: - Намайг энэ хуулийг өргөн барихад оролцох уу гэж асуухад би маш дуртай оролцсон. “Би энэ хуулийг өргөн барихад төдийгүй ажлын хэсгийг нь ахлаж оролцоё” гэж хэлж орсон. Яагаад гэвэл сүүлийн 15 жил Мэргэжлийн хяналтын байгууллагын талаар монголын бизнесийнхэний хэлж ярьдаг бүхнийг сонсож ирлээ. Энэ байгууллагын дарга нь байсан зарим хүмүүс ч энд сууж байна. Энэ бол маш их шүүмжлэл, маргаан гардаг, хамтран ажиллах гэж оролдож, урьд өмнөх Засгийн газруудтай ч хамтран ажиллах гэж хичээж зүтгэж ирсэн эволюци юм. Тухайлбал 2010 онд Сү.Батболдын толгойлсон Засгийн газар “Бизнесийн орчны шинэчлэл” гэж том төлөвлөгөө гаргасан. Тэр үед энэ Мэргэжлийн хяналтын газар, тусгай зөвшөөрөл, лицензийн асуудлыг М.Энхболд хариуцаад тодорхой хэмжээний, тухайлбал 300-400 лиценз, тусгай зөвшөөрлүүдийг үгүй хийж байсан юм. Өөрөөр хэлбэл, энэ бол МАН, АН-ын олон жилийн турш мөрийн хөтөлбөрт нь ордог, засаг барих бүртээ амладаг, ярьдаг, бизнес эрхлэгчиддээ хэлдэг тэр зүйл байсан. Цоо шинэ, төгс төгөлдөр, хөндөж болохгүй, гайхамшигтай, Монгол төрийн дархлаа болчихсон нэг институцийг сөнөөх гээд байгаа юм биш. Та нарын хүсдэг, та нартай уулздаг ард иргэд, бизнес эрхлэгчид, сонгогчдын чинь хүсдэг, хэлдэг, гуйдаг тэр зүйлийг чинь л хийх гэж байгаа юм. Буруу юм байж магадгүй. Жишээлбэл, түрүүн ярьсан тэр яамдын эрх мэдэл юу ч биш болох, давхар хяналт алдагдах гэх зэрэг асуудал байж болох юм. Магадгүй юм. Гэхдээ үүнийг бид хуулийг хэлэлцэх явцдаа ярилцаад засах, зохицуулах боломж, нүхнүүд дүүрэн байна. Энэ хуулийн төслийг би нэлээд анхаарч, маш сайн уншсан. Засах шаардлагатай зүйл нэлээд олон харагдсан. Гэхдээ энэ маань Олон улсын санхүүгийн корпораци гэгддэг, Дэлхийн банкны хувийн хэвшлийг санхүү хийгээд бодлогын хувьд дэмждэг тэр байгууллагатай 3-4 жил хамтарч хэрэгжүүлсэн төслийн үр дүн болж гарч ирж байгаа юм. Энэ яамдуудын хяналт шалгалтанд би бас төдий л итгэдэггүй. Гэхдээ хяналт гэдгийг ойлгож байсан бидний хуучин чиг үүргээсээ татгалзаж, зах зээлийг хөнддөггүй, хүндрүүлдэггүй, харин хүндэлдэг тийм хяналт байгаасай л гэж хүсч байгаа юм. Зах зээлийн харилцаанд өөрсдөө оролцдог, зах зээл маань өөрөө өөрийгөө хянадаг гэдгийг ухаардаг, салбарын холбоод нь харилцаанд оролцож, та бидний хүсээд байгаа төр, хувийн хэвшлийн түншлэл бүхий хяналт байгаасай л гэж хүсч байна шүү дээ. Энэ бүхэн энд орсон шүү дээ. Эхлээд үүнийг дундаа унш л даа. Уншаагүй байсан ч хэлэлцүүлгийн явцад өөрсдийн санаа бодлыг оруулаад явж болно шүү дээ. Хэрвээ энэ хяналт бизнест давхар болон дахин хүндрэл учруулахаар зүйл болоод эхэлбэл, би тэр дор нь ажлын хэсгийн гишүүн болон ахлагч, санаачлагч хэн ч байсан, аль ч шатанд эсэргүүцээд л явчихна. Та бүхэн энэ асуудлыг бүгдээрээ сайн мэдэж байгаа. Маш олон бизнес эрхлэгчид үүнийг та нарт хэлдэг. Энд байгаа бүх хүнд тэд дахин дахин хэлдэг. Өмнө нь 2 удаа унасан гэнэ. Яагаад ч уначихсан юм бэ, бүү мэд. Одоо 3 дахь удаагаа орж ирж байгаа байдал нь энэ. Тэгээд би өөрөө үүнд оролцоё гэж гуйгаад орж ирж байгаа минь энэ. Тиймээс ч би өөрөө уншсан. Хоосон юм яриад байгаа юм биш. Дээр нь үүнийг практик амьдрал дээр дэндүү сайн мэднэ. Үүнийг сайн мэддэг хүмүүс энэ дотор бас сууцгааж байна. Шууд жадлахаасаа өмнө юу оруулж ирсэнийг сайн үзэхийг хүсч байна.

- Түрүүн ОУ-ын Санхүүгийн Корпорацийн төслөөр хийгдсэн гэж хэлэхдээ, тэндээс санхүүжүүлсэн гэдэг утгаар хэлээгүй юм шүү. Олон улсад хяналтын талаар маш сайн туршлагууд байдаг юм байна. Энэ бүх туршлагуудыг таниулахын тулд хичнээн олон экспертүүдийг авчирч, хичнээн ч олон семинарууд хийж, хичнээн олон туршилт судалгаанууд хийсэн юм бэ дээ. Улс орнуудын бүхий л сайн гэсэн туршлагуудыг авчираад, бизнес эрхлэгчдийн саналуудыг аваад хийсэн ажлын гол үр дүн юм шүү дээ. Д.Зоригт гишүүний асуусан бүх асуултууд энэ хуулинд орсон. Тэр байтугай төлөвлөгөөт болон төлөвлөгөөт бус хяналтуудын харьцааг нь зааж өгөөд, “төлөвлөгөөт бус” гэдэг нэрээр дуртай үедээ аж ахуйн нэгжүүд дээр явж ордог, дээжийг нь авдаг, дарамталдаг, хармааны мөнгө авдаг, хоол иддэг зүйлс алга болно. Гэхдээ Ё.Отгонбаяр гишүүний хэлээд байгаа тэр яамдын хяналт, өөрийн хяналт зэрэг нь ч бас энэ дотор орчихсон байгаа. Мөн олон жил оруулах гээд чадахгүй байсан “Зах зээл өөрөө өөрийгөө хянадаг зүйл рүү хөндлөнгийн хяналт оруулахгүй” гэдэг зарчим ч бас энэ дотор орчихсон байгаа. Зах зээл чинь өөрөө өөрийгөө хянадаг юм. зах зээл бол мангар тогтолцоо огт биш. Хэрэглэгч гэж оюун ухаантай хүн байгаа. Үйлдвэрлэгч, борлуулагчид чинь ч ухаантай. Тэд хоорондоо харьцдаг, хэрэглэгчийн төлөө өрсөлдөж байдаг, тэр нь хяналт болдог тогтолцоо оршин байдаг юм. Үүнийг нь хүндэтгэе, үүн рүү нь төр битгий хамаагүй хөндлөнгөөс хөлөө жийж бүү ор гэдгийг хэлчихсэн байгаа. Ийм нэг аятайхан хууль ороод ирчихсэн байна. Гэхдээ яамдын аппетит /юм идэх дур сонирхол. тайлбар/ нь хэт их хөдлөөд, өөрсдийгөө хянуулахгүй гэж бодож байвал бас эндүүрэл. Тэрийг хэлэлцүүлгийн явцад бид тодорхой тодорхой салбарууд дээр нь ярьж, засч, нэмж, бас өөрчилж болно. Нүх цоорхой биш, орон зай нь байгаа гэсэн үг. Зарчмын зөрүүтэй санал гаргаад зарим зүйлийг өөрчилж болдог шүү дээ. Гэх мэтчилэн энэ орж ирсэн хуулийг хэлэлцээд гаргавал сайн юмсан. Мэдээж, энэ УИХ гэдэг байгууллагаас хууль төслүүд үргэлж сайжирч гардаг юм байна билээ. Би муудсан бүтээгдхүүн хараагүй. Засгийн газар муу хууль оруулж ирдэг үү гэвэл, оруулж ирдэг. Тэрийг нь сайжруулаад гаргаж байсан олон тохиолдол бий. Энэ хууль ч гэсэн анх харахад тийм л санагдаж байгаа. Тиймээс ч 2 удаа уначихсан бололтой. Хамгаалж чадаагүй ч юм билүү. Одоо энэ хуулийг бардам хамгаалж болохоор хууль болсон. Гэхдээ төгс болчихоогүй л дээ. Хуудас болгон дээр нь засвар хийх юмнууд харагдаж л байна. Тэр нь бид төгс биш гэдгийг харуулж байгаа хэрэг. Олж харж байгаа бүхнээ явцын дунд, тухай бүрт нь хийгээд л явах хэрэгтэй.