УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН 2014.05.09-НИЙ ӨДРИЙН НЭГДСЭН ХУРАЛДААНЫ ТЭМДЭГЛЭЛЭЭС:

С.Дэмбэрэл: Хязгаарлагдмал тодотголын хүрээнд асуух ганц хоёр асуулт байна. Бид бүхэн нэг сонин хэвшилд дадаад байна. Засгийн газрын тодорхой асуудлыг танилцуулж байгаа байдал, тодорхой асуудлыг оруулж ирж байгаа байдал, УИХ-ын гишүүдийн тухайн асуудлаас асууж байгаа байдал, чиглэл өгч байгаа гээд энэ бүхэн маань, тодруулж хэлбэл эдийн засгаа үнэлдэг, дүгнэдэг, шинждэг  “багаж”-аа солих цаг хэдийнээ болжээ. Хэрвээ бид “багаж”-аа солихгүй бол нэг нь ингээд валютын дотогшлох урсгал орж ирээгүй, хөрөнгө оруулалт байхгүй тийм учраас бүтээн байгуулалт зогсч байна гээд нэг ийм л жижүүрийн 10-н үзүүлэлтийн дунд, өөрөөр хэлбэл ард түмнээс хамаагүй хол ярьдаг болжээ. Үнэндээ бол ард иргэд, бизнес эрхлэгчдийн хувьд валютын ханшийг яаж тогтворжуулах вэ? гэдэг нэг асуултын хариултыг л хүсч байна. Та бүхэн өөрсдийнхөө тойрог дээр очоод сонгогч нартайгаа уулзвал энэ л асуулттай тулгарна. Дээр нь ард иргэд маань инфляцыг, инфляц ч гэж ярьдаггүй, юмны үнийн өсөлтийг зогсоогоод өгөөчээ л гэж гуйдаг. Юмны үнийг зогсоож болох уу?, тогтворжуулж болох уу? гэдэг асуулт тавихаар “болноо” л гэж хариулдаг. “Болно” гэж хариулж, тэрийгээ ажил хэрэг болгохын тулд төр маань оршин тогтнож байгаа гэж боддог.

Надад нэг асуулт байна. Бусад гишүүд бас асуугаад яг тодорхой хариулт авч чадахгүй байна. Валютын ханшийг 1384 байна гэж оруулж ирсэн байна. Энэ ханшийг төсөөлж байгаа төсөөлөл чинь эдийн засгийн байдал эрс өөрчлөгдөж байгаа үед ямар аргачлалаар тооцоод, яаж хийгдсэн бэ? Хэн валютын ханшийг 1384 байна гэж тооцсон чинь тодорхойгүй, хариулт өгөхгүй байна. Бас нэг гайхалтай юм нь УИХ нь тогтоол гаргачихсан юм байна шүү дээ. Төсөвт тусгах валютын ханшний аргачлалыг үзмээр байна. Одоо 5 хоногийн дараа ёсчлох гэж байна. Тогтоолд тогтсон аргачлалд үндэслэн гээд бичсэн байна. Одоогийн байдлаар монгол улсад тогтсон аргачлал гэж ганцхан л аргачлал байгаа. Тэр нь бол аргачлал биш. Процедур. Өөрөөр хэлбэл валютын ханшний зах зээл дээр болсон процессыг зарлах үүрэгтэй. Ийм байдлаар л явдаг.  

Надад асуух нэг л асуулт байна. Батбаяр сайд, Улаан сайд хоёроос. Та хоёр, танай яам гэсэн үг аргачлалуудаа боловсруулсан уу? боловсруулж чадах уу? боловсруулж чадахгүй байгаа юм уу, яг тодорхой хариулт өгөөч. Улаан сайд аа та санаж байгаа байх, урд нь та 1450 гэсэн ханш оруулж ирэхэд чинь би магтаж, энэ их сайхан эерэг “message”оруулж ирлээ. Үүний төлөө явцгаая гэж байсан. Төсвийн байнгын хороон дээр унаж байсан таны санал босч байсан. Асуудлын гол нь 1450, 1384 гээд тоондоо байгаа юм биш шүү. Эдийн засгийн утга учиртай л байна. Үүн дээр л тодорхой хариулт авмаар байна.

Н.Батбаяр: Бид бүхэн 1384 гэж тооцохдоо, ийм тооцооны ханш байж болох юм байна гэж үзсэн. Гаднаас мөнгө босгох мөнгөнийхөө хэмжээг УИХ-аас баталж өгсөн мөнгөний хэмжээнд явбал болохын байна гэж тооцсон. Харамсалтай нь гаднаас мөнгө босгох эрхийг та бүхэн хаасан. Төсөв баталж байх үед та нар надаас асууж байсан. Чадах уу гэж. Би хариуд нь хэрвээ та бүхэн Засгийн газраас оруулж ирсэн саналыг иж бүрнээр нь баталж өгвөл чаднаа гэж хариулдсан. Хэрвээ тэгэхгүй бол чадахгүй гэж байсан. Ер нь аливаа асуудлыг “дутуу алсан могой “ шиг болгодгийн “гай” энд харагдаж байна. Ер нь бол монгол улсад валютын ханшийг тогтвортой байлгах бололцоо байгаа юу гэвэл, байгаа. Тэгэхийн тулд бид “дуугарвал дуу нэг, дугтарвал хүч нэг” гэдгийн нэгэн адил хамтарч ажиллах ёстой. Засгийн газрын, УИХ, Монголбанк. Товчхондоо би юу гэж хэлэх гээд байна вэ гэвэл Засгийн газраас иж бүрэн бодлого орж ирснийг УИХ маань “өрөөл татангаа” болгочихсон учраас эдийн засаг маань өнөөгийн түвшинд хүрчихлээ гэж хэлээд байгаа шүү . Бас нөгөө талдаа гадаад нөхцөл байдал маань ч хэцүү байна. Манайх шиг баялагтаа улс баялаг дээрээ дөрөөлөөд гаднаас мөнгө босгоод эдийн засгаа тогтвортой байлгаж болно шүү дээ. Тэр боломжийг л УИХ Засгийн газарт олгочихлдоо. Би түүнийг л хүсч байна.

Ч.Улаан: Та ханшийг хэрхэн тооцдог, юун дээр үндэслэж тооцдог вэ гэдгийг маш сайн мэдэж байгаа. Мэдээж эдийн засгийн хэрэгжүүлэх гэж буй бодлого, түүнээс гарах эерэг, сөрөг үр дагавараа тооцож байгаад гаргадаг. Ханшний тооцоог бодлого тодорхойлдог Эдийн засгийн хөгжлийн яам хийнэ. Сангийн яам нь зардал төлөвлөх, орлого тооцохдоо бодлого дагаж гарсан ханшийг авч хэрэглэдэг. Эдийн засгаа цаашид хэрхэн эрчимжүүлэх, татвар төлөгчдөө яаж хамгаалах вэ, татварын байр сууриа яаж хамгаалж хадгалж үлдэх вэ гэдэг үүднээс тодорхой байр суурьнаас саналаа өгч оролдцдог. Энэ удаагийн орж ирж байгаа 1384 гэсэн ханш маань хязгаарлагдмал хүрээнд орж ирж байгаа ханш шүү. Тийм учраас ханшид ач холбогдол өгч хөндөөгүй ээ. Өөрөөр хэлбэл УИХ тодорхой чиглэл өгсөн учраас тэр хүрээнд л ажилласан.  

С.Дэмбэрэл: Би УИХ-ыг төгс төгөлдөр институц гэж хэлээгүй л дээ. Маш их алдаа гаргадаг. Тухайлбал Эдийн засгийн байнгын хороо болон Төсвийн байнгын хороо хоорондын ажлын уялдаа огт байдаггүй. Бид тодорхой асуудлыг төгс төгөлдөр шийдэх учиртай. Шийдэх арга зам байгаа. Валютын ханшийг тогтворжуулахын тулд бүх намуудын эдийн засагч нараас төлөөлөл оруулсан, Ерөнхий сайдын дэргэд Зөвлөл байгуулж болно шүү дээ. Шударга хэлэхэд та бүхний гол алдаа чинь бүх эрхийг Монголбанкинд өгсөн гэж бодоод Монголбанкны үгээр яваад байгаатай чинь холбоотой шүү дээ, Батбаяр сайд аа. Мөнгөний бодлого суулгаж өгсөн үү, өгсөн. Та уншаарай.