12 дугаар сарын 16-ны Даваа гарагт 14.00 цагаас “Б” танхимд болсон “Валютын ханшийг тогтворжуулах, эдийн засгийн идэвхжлийг дэмжих чиглэлээр авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээний талаар Байнгын хорооны тогтоолын төсөл боловсруулах” үүрэг бүхий Эдийн засгийн байнгын хорооны ажлын хэсгийн хуралдааны тэмдэглэлээс:

С.Дэмбэрэл: - Банкны секторын либеральчлалын хувьд:

1. Гадаадын банкнуудыг оруулж ирэх асуудалд юуны түрүүнд хязгаарлагдмал хүрээнд гэдгийг нь тавьж өгөх ёстой болно.
2. Сая О.Чулуунбаатарын хэлсэн 3 саналын нэгийг нь л авах хэрэгтэй. Олон болзол тавих хэрэггүй. Хамгийн гол ганц болзолоо л тавих нь зөв.
3. Хөрөнгө оруулалтын чиглэлтэй байх ёстой гэдгийг нь оруулах хэрэгтэй. Монгол банкнуудтай холбогдох асуудлыг нь тавих хэрэгтэй. DBRD яаж явагддаг билээ? DBRD-ын талаар төв банкны саналыг бид бас сонсох ёстой.
4. Гадаадад байгаа монгол иргэдийн хөрөнгө оруулалтын талаар бас нэлээд яригдаж байна. Төв банкин дээр гадаадад байгаа монгол иргэд, аж ахуйн нэгжүүдийн данс нээгдэх ёстой. Энэ маань өөрөө өршөөл шаарддаг. Жишээлбэл, татвараас зугтаалгаж, олон жил хуралдчихсан мөнгө байж магадгүй юм. энэ бүхнийг иргэд, аж ахуйн нэгжүүдээс гаргуулъя гэж төр үнэхээр хүсэх юм бол нэлээд мөнгө хөрөнгө орж ирнэ. Гэхдээ үүнийг арилжааны банкууд дээр биш, төв банкин дээр данс нээх замаар баталгааг нь хангах хэрэгтэй. Төрийн зүгээс энэ мөнгөний гарал үүслийг асуухгүй, зөвхөн терроризмыг санхүүжүүлэх хэлбэрээс бусад асуудлыг хөндөхгүй гэх зэргээр нөхцөл бүрдүүлэх хэрэгтэй. Өөрөөр хэлбэл, хязгаарлагдмал хүрээнд, жаахан оффшор операци л явуулна гэсэн үг юм даа.
5. Казиногийн хувьд бол ойлгомжтой.
6. Гадаадад байгаа монголын бизнесийг дотогшоо оруулж ирэхэд оншор /Onshore/, монголын бизнес гадагшаа гараад явчихвал оффшор /offshore/ гэж байгаа. Тиймээс “оншор” гэдэг нэр томьёогоор нь, оншир үйл ажиллагаа болон оншор бизнесийг дэмжинэ гэж  оруулж өгөх хэрэгтэй. Нэгэнт оффшор гэдэг нэр томьёог олонтоо сонсоод мэдчихсэн хүмүүс энэ үгийг анхаармагцаа л эсрэг утгатай үг болохыг нь шууд ойлгоно.
7. Банк ба банк бус байгууллагуудын хооронд яг өнөөдрийн байдлаар эдийн засгийн харилцаа нь 96:4 байна. Тэгээд банк бус санхүүгийн байгуулагад нь өнөөдөр ямар ч мөнгө алга. Цөөхөн хэдэн зохицуулалт хийх эрх л байна. Тиймхэн эрх мэдэлтэй хүмүүс чинь өөрийн эрхгүй зохицуулалтаа л бодоод байдаг юм байна. Томруулах аргаа л хайдаг юм байна. Тиймээс төв банкны зүгээс дэмжих зохицуулалтаа хиймээр юм байна. Жишээлбэл, зарим банкны салбар байхгүй газруудад жижиг дунд үйлдвэрлэлийг дэмжих, зээл олгох ажлыг банк бус санхүүгийн байгуулагад гэрээгээр олгож санхүүжилт хийгээд, төв банк, банк, банк бус байгууллагын хамтарсан үйл ажиллагааг хөгжүүлбэл энэ нь төр болон төрийн бус байгууллагуудын хамтын ажиллагааны их сайхан үлгэр дууриалал, жишиг мэдээлэл болно. тиймээс энэ талаас нь бодолцож нэг зүйл оруулах хэрэгтэй байна. Яг үнэндээ энд банк бус санхүүгийн байгууллага буюу Баярсайханы Санхүүгийн хорооны тухай нэг ч зүйл алга. Ганцхан зүйл нь “Монгол улсын нутаг дэвсгэр дээр төгрөгөөр гүйлгээ хийхэд хяналт тавина.” гэсэн ганц бүдэг заалт л байна. Энэ бол улиг болсон заалт. Банк бус санхүүгийн байгууллагыг дэмжих, зохицуулах талаар эдний хорооны ямар ч санал орж ирээгүй байна...
8. Саяхан Мөнгөний бодлогын хороон доор ярилцаж байх үед З.Энхболд дарга “төр үүнд ямар хамаатай юм бэ, хамаагүй шүү дээ.”  гэсэн. Гэтэл энэ хамаатай. Тендэр зарлаад, компаниуд тухайн үеийн валютын ханшаар зээл аваад үйл ажиллагаа явуулж эхлэхдээ валютын ханш ийм түвшинд хүрчихнэ гэж мэдээгүй л авсан шүү дээ. Экспортын зээл байсан бол үүнийг тухайн компанийн эрсдэл гэж үзэхсэн. Тийм учраас эрсдэлийг хуваалцах механизмыг тодорхой хэмжээгээр бий болгоё гэсэн ерөнхий өгүүлбэрээр Төв банкны 2014 оны мөнгөний бодлогод оруулчихсан байгаа. Яг үнэндээ энэ эрсдэл хуваалцах зарчим чинь шударга зүйл байгаа юм. “Миний буруугаас болоогүй эрсдэлийг надад тулгаж үүрүүлээд, намайг хохироогоод байна”. Тиймээс энд орсон заалтыг сайн тодруулж өгөх хэрэгтэй. Арилжааны банкнуудаас асуусан ч, Н.Золжаргал ерөнхийлөгч ч үүнийг сайн хэлэх байх. Валютыг төгрөг рүү шилжүүлж л байна л даа. Гэхдээ шилжүүлдэг гол мотиваци нь алга байна. Арилжааны банкнууд алдагдалд орохыг хүсэхгүй л дээ. Компаниуд ч алдагдалд орохыг бодохгүй. Энэ тохиолдолд гуравдах тал буюу төр, засгийн газар, төв банкны зүгээс энэ процессийг төгрөг рүү шилжүүлэх явдлыг өдөөх тийм зүйл заалтыг л оруулах хэрэгтэй байна.
9. “Татварын төлөвлөгөө биелүүлнэ” гэдэг нэрээр том жижиггүй бүгдэн рүү нь дайрч байгааг зогсоомоор байна. Жишээлбэл, татварын шалгалтаар зөвхөн 2013 оныг шалгана. Түүнээс өмнөх онуудынхыг шалгахгүй гэж зарлах хэрэгтэй. Эс тэгвэл 2005 оноос хойших бүх тооцоог ухаж байна. Яагаад гэвэл, татварын байцаагч нарт “заавал нэг юм олж ир” гэсэн үүрэг өгөөд гаргачихсан хэрэг. Ийм үүрэг өгөхийн тулд Татварын хуулиндаа татварын байгууллага, байцаагчийн эрхийг хамаагүй илүү өндрөөр тусгаад өгчихсөн учраас татварын маргаан таслах зөвлөл дээр очиж заргалдаад ямар ч нэмэргүй болгочихож байгаа юм. Тиймээс манай Ажлын хэсгээс үүн дээр анхаарч, татварын энэ довтолгоог зогсоомоор байна гэсэн тодорхой саналтай байна.
10.  О.Чулуунбатын тэр гадаадын зээл ДНБ-ний 40% биш 20% байгаа гэж бас яриад байна. Гэтэл 40% болчихоод гацаанд орчихсон байгаа нь үнэн. Техникийн туслалцаа зэрэг олон зүйлийг нэг тогоонд хийгээд чихчихээр 40% болж харагдаад байгаа юм. Гэтэл уг нь, Мянганы хөгжлийн зорилтон дээрээ манай улсын гадаадаас тусламж дэмжлэг авах асуудал нь зээлээсээ тусдаа заалттай байдаг. Тиймээс тэр гадаад өр зээлийн хэмжээнээс тусламжуудыг хасах юм бол гадад өр маань ДНБ-ий 20% биш юм гэхэд, 30% болж буурч харагдана. Тэгэх юм бол одоо бэлэн болоод байгаа “Өрийн удирдлагын хууль”-тайгаа хамт 40, 50, 60% болгох асуудал нь чөлөөтэй болж ирнэ. Тиймээс бид энэ асуудлаар ганцхан заалт хийх хэрэгтэй. “Өрийн хэмжээг тооцохдоо, техникийн туслалцаа болон хөнгөлөлттэй зээлийг арилжааны нөхцөлтэй зээлээс салгаж тооцно” гэж оруулах хэрэгтэй. Ийм л заалт оруулъя.

<>11.Хувьчлал явуулах хэрэгцээ бас маш их байна. Үнэндээ, хувьчлалын процесс зогсчихсон. Энэ янз бүрийн шалтгаантай байж болно. Гэхдээ бид нэг л заалт оруулж өгөх хэрэгтэй. Тэр нь: “ойрын хугацаанд, 2014 оны 1-р улиралд багтаан өмч хувьчлалын өргөн хэмжээний хөтөлбөрийг боловсруулж УИХ-аар батлуул” гэсэн заалт баймаар байна