"Хөрөнгө оруулалтын тухай хуулийн төсөл хэлэлцсэн 9 сарын 17-ны Эдийн засгийн байнгын хорооны хуралдааны тэмдэглэлээс:

            ...С.Дэмбэрэл: - Би эхлээд даргаас асууя. Сая түр гараад, ороод ирсэн чинь энэ хооронд үүний өмнөх 2 байнгын хорооны хамтарсан хуралдаан дээр хэлсэн горимын саналыг маань та хэлэлцэх асуудалд оруулаагүй байна. Тийм учраас одоо гишүүд байгаа дээр хэлэлцэх асуудал дээр нэмэлт асуудал оруулъя. Тэр нь юу вэ гэхээр, 5 дугаар сард Улсын Их Хурлын даргын захирамжаар байгуулагдсан “Монгол Улсын эдийн засгийн дотоод гадаад орчин, түүнд өгөх дүгнэлт, цаашид авах арга хэмжээний талаар” ажилласан манай байнгын хорооны ажлын хэсгийн боловсруулсан санал дүгнэлт, судалгааны үр дүнг энэ Эдийн засгийн байнгын хороон дээр хэлэлцэхгүй бол өөр хаана хэлэлцэх юм бэ? Энэ өөрөө тулгамдсан асуудал буюу миний түрүүний хэлснээр одоогийн хэлэлцэх гэж байгаа асуудлууд чинь шүхэр нь, үүнийгээ хажуугаар нь хамт хэлэлцээд явъя. Тийм учраас үүнийг нэгдүгээрт шийдье. Н.Батбаяр сайдаас би энэ юмнууд ингэсэн байна гэхээсээ илүү асуулт маягаар ийм зүйлүүд дутаж байна гэдгийг хэлье. Асуулт маягаар. Яагаад гэвэл асууж байгаа учраас. Саналыг би асуултын хэлбэрт оруулж байна. Тэгш байдлыг оруулж иржээ. Дотоод гадаадын хөрөнгө оруулалт, тэгээд уншаад байсан чинь тэгш байдал бол зөвхөн аливаа гадаадын хөрөнгө оруулалтын хуулийн өрсөлдөх чадварыг нь тодорхойлдог хоёрхон зүйл л байдаг дэлхий даяар тэр нь нэг нь тогтвортой байдлыг хэр зэрэг хангаж чадаж байна, нөгөөдөх нь incentive буюу урамшуулал хөшүүргийн тогтолцоог хэр зэрэг оруулж өгсөн гэдгээр улс орнууд уралддаг. Үүнийг та бүхэн нэлээн судалсан байх гэж бодож байна. Тэгээд энэ талаас нь үзэхээр хууль дээр чинь сүүлийн хэсгүүд дээр дан гадаадын хөрөнгө оруулалт гээд явчихаж байгаа юм. Татварын тогтвортой орчин дээр ОК - болж байна, үүнийгээ цаашаа яриад явна биз. Тэгвэл яах юм бэ, жишээлбэл хөдөө хөрөнгө оруулбал яах вэ юм бэ? 999 сая төгрөг оруулбал яах юм бэ? Шинэ технологи, өндөр технологи руу хөрөнгө оруулсан дотоод гадаадын компаниудад ямар урамшуулал өгөх юм бэ? Татвараас гадна, яриад байна л даа. Зөвхөн татварыг л яриад байгаа байхгүй юу, бусад хөшүүргүүд байна шүү дээ, бусад улс орнуудын хуулиудыг судлаад үзэхээр энэ талаас нь бодсон, өөрөөр хэлбэл хөшүүргийн систем маань хоёр хөлтэй байх ёстой. Хуулийн маань нэг хөл нь аятайхан гарчихаад, нөгөө хөл нь тодорхой бус байна. Үүнийг хийх үү гэсэн нэгдүгээр асуулт.

Хоёрдугаарт нь, цахим нэг цонх гэж ойлголт байна, өмнөх хууль дээр ер нь бол өнгөрсөн 20 жил 1990 оноос хойш Монгол Улс анхны хөрөнгө оруулалтын хууль батлагдсанаас хойш, юу болсон бэ гэхээр Монгол Улсыг гадаадын хөрөнгө оруулалтын тооны хувьд дэвшил гарсан ч гэсэн, чанарын хувьд олигтой дэвшил гарч чадаагүй. Одоо та бүхэн хөрөнгө оруулалтын бүтцийн болон газар зүй, салбарын бүтцийг нь хараарай. Хаашаа хөрөнгө хамгийн их орсон байна гэдгийг хар. Тэгэхээр энэ улс чинь хөрөнгө оруулалтыг татах гэж байгаа юм бол тэр бодлогоо гаргаж ирдэг юм. Тийм учраас салбарыг ингээд бүхэлд 100 мянган доллароор тэгш байдлаар үзэх нь дээр үү, эсвэл аль салбарт Монгол Улс, монголчууд чадахгүй тэр хөрөнгө оруулалтыг яаж татах вэ гэдэг тэр асуудал дээрincentive буюу урамшуулал хөшүүрэг гэдгийг оруулж өгч болох уу гэсэн хоёрдугаар асуулт.

            Гуравдугаарт нь, цахим нэг цонх гээд би Бүртгэлийн газрыг бүгдийг нь мэднэ. Тэгэхээр бид нар болно invest Mongolia гэдгийг бол тэр байгууллагуудын чинь дотор нэг функц байдаг юм. Ялангуяа та нар судалж байгаа бол Солонгосыг сайн судал, Котра гэдэг байгууллагыг судал, Жетро байгууллага, майтрейд гэдэг байгууллагуудыг судал. Дандаа энэ хөрөнгө оруулалтыг нь дэмжин урамшуулах үйл ажиллагаанд нэг юм байдаг юм. Тэр нь омбуцмены үйлчилгээ гэж. Энэ хуулийн хэллэг өөрөө хуульд чинь сууж өгөх ёстой. Омбуцмены үйлчилгээг бий болгоно гэж байгаа юм. Түүнээс биш бизнес, хөрөнгө оруулалтын агентлаг фифта гэж байж л байсан шүү дээ. Яагаад гэвэл байхгүй болчихсон юм бэ? Түүнийгээ яагаад харж чадаагүй юм бэ? Хөрөнгө оруулалтыг ганцхан жилээр хардаг юм уу? Урт хугацаагаар гэвэл институцийг бодох ёстой байсан шүү дээ, одоо байгуулж болно, орон тоо тэр нь чухал биш, хамгийн гол нь омбуцмены үйлчилгээг цахим нэг цонхны үйлчилгээ гэсэн хууль зүйн хувьд нь хэллэгийг нь оруулж өгөхгүй бол энэ хууль чинь явахгүй. Тийм учраас үүнийг оруулж өгч болох уу гэсэн гуравдугаар асуулт.

            Дөрөвдүгээрт нь, Дүрмийн сан 100 мянган доллар гээд олон жил явлаа. Өнөөдөр 100 мянган долларынхоо үнэ цэнийг бодоод үз. Өнөөдөр Солонгосын ч гэдэг юм уу, хаа нэгэн газраас өөрийнхөө орны санхүү зээлийн тааламжтай орчныг ашиглаад 100 мянган долларыг чинь зээлж аваад 25 мянган долларт нь гадаадын хөрөнгө оруулалт гэж бүртгүүлээд ингээд явж байгаа. Тэгэхээр үүний үр дүнд би түрүүн хэлсэн чанарын асуудал буюу монголын эдийн засгийн салбаруудад entertainment, жижиглэн худалдаа, үйлчилгээнд хөрөнгө оруулалт их орсон. Гэхдээ дандаа жижиг хөрөнгө оруулалт. Зарим  нь хуучин хувцас зардаг хөрөнгө оруулалт байна. Компаниудтай уулзаад явахад жижиглэнгийн секторт, аялал жуулчлалын секторт солонгосын хоолонд ордог, солонгос ресторандаа ордог, солонгос зочид буудалдаа буудаг, ингээд онигоо шиг юм байгаа. Тэгэхээр энэ бүхний чинь хөрөнгө оруулалтынхаа босгыг 100 мянгаар үлдээх юм уу, эсвэл ялгавартайгаар, зарим салбаруудад өндөр байхаар, тухайлбал: жижиглэнгийн салбар дор хаяж нэг сая доллар орж байж 4 давхар байшин барина. Түүнээс биш хаа нэгэн газар түрээс аваад юм хум зараад байдгаа гадаадын хөрөнгө оруулалт гээд явж болмооргүй байна. Вьетнам авто засварын газар 1000 вьетнам ажиллаж байгаа бүртгэлтэй гэж байгаа. Караоке-г монголчууд байгуулж чадах уу, энэ бүхэн  гадаадын хөрөнгө оруулалт мөн үү, энэ секторт яах юм бэ?Entertainment секторын босго яах юм бэ? Аялал жуулчлал, жижиглэнгийн худалдаа гээд WTO-дэлхийн худалдааны байгууллагын өмнө улс орнууд нөгөө commitment авахдаа энэ жижиглэнгийн худалдаа, санхүү дээрээ маш хатуу нөхцөлтэй байдаг. Тэгвэл санхүүгийн секторт гадаадын хөрөнгө оруулалт яагаад одоо орж ирэх юм бэ? Яаж энэ хуулиар зохицуулах юм бэ? Дээр нь энэ бүхнийг оруулж өгч болох уу гэсэн дөрөвдүгээр асуулт.

            Тавдугаарт нь, Дээр нь хамгийн түрүүнд тодорхойлолт өгсөн байна л даа. FTI буюу гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт гээд тодорхойлолтоо зөв өгчихөж. Тэгсэн мөртлөө дараа нь тэр хуулийнхаа ар талд нь юу ч дурдаагүй мөртлөө шууд бус буюу 
Institutional investment гэдгийг оруулж өгчихөөд, энэ хуульд байх шаардлагагүй юм ороод ирчихэж. Тийм учраас энэ тодорхойлолтыг хасаж болох уу гэсэн дараагийн асуулт. Өөрөөр хэлбэл би саналуудаа асуултын хэлбэр оруулаад байна шүү дээ.

Зургадугаарт буюу хамгийн сүүлчийнх нь, энэ хуулиар гадаад дотоодын хөрөнгө оруулалтыг тэгш авч үзэж байгаа юм бол муудуулж болохгүй гэж Л.Энх-Амгалан хэлээд байна. Сайжруулсан тийм орчин бий болгох ёстой. Би хэлээд байна шүү дээ, дотоодын хөрөнгө оруулалтын өмнө яагаад нэг ч юм оруулаагүй юм бэ? гэсэн асуулт байна л даа. Дандаа гадаадын хөрөнгө оруулалт гээд хуучин хуулийнхаа юмнуудыг тавьчихсан, тэгэхээр энэ хуулийг цаашдаа ер нь саяын хэлсэн болон явцын дунд гарч ирэх асуудлууд. Тухайлбал: бид нэг хөлтэй эдийн засаг, тэр нь хөл нь доголж байна одоо нөгөө хөлөө бий болгоно гээд ярьчихсан. Түүнийгээ бид нар “солонгоруулна” гэж ярьж байгаа юм. Экспортын солонгоруулалт буюу диверсификацийг энэ хуулиар яаж урамшуулах юм бэ? Экспортын өртөг нэмэгдүүлсэн шинэ бүтээгдэхүүн ямар нэгэн дотоодын болон гадаадын хөрөнгө оруулалт Баянхонгор ч юм уу, Архангай аймагт хийгээд гаргаад ирвэл энэ хөрөнгө оруулалтын хуулиар татварын тогтвортой орчноос гадна бусад ямар өөр incentiveбуюу урамшууллын хөшүүрэг үйлчлэх юм бэ? Иймэрхүү асуултуудыг тавимаар байна. Түрүүн хамгийн эцэст нь хэллээ, хуучин бол сууж байдаг байсан, одоо очно гэж. Уучлаарай, тийм биш, өмнө нь дандаа явдаг байсан. Investment семинар гээд энд тэндгүй хийдэг байсан. Гэхдээ ямар ч семинар байсан олон улсын туршлагад дотоод хуулийн эрх зүй чинь өрсөлдөх чадвартай байж чадахгүй, хэн бэ гуай ч яваад тэрийг чинь дуудаж чаддаггүй юм. Тийм учраас энэ үнэхээр тэр институц байгуулаад тэр нь явдаг, урьдаг тийм юм болох гэж байгаа бол түүний чинь ганц суурь шалтгаан нь энэ хуулийн өрсөлдөх чадварт байгаа юм. Тийм учраас бидний гол баримтлах зарчим бол энэ хуулийг харах гол цонх бол өрсөлдөх чадвартай хууль болж чадах уу гэдгийг харах ёстой. Энэ чиглэлээр энэ хуулийг өөрчилж болох уу гэсэн сүүлчийн асуулт байна. Баярлалаа...

            … Би тодруулчихъя. Тэгээд хууль дээр ийм юм байгаа юм, үүнийг бас анхаарчихвал зүгээр байна. Нийтийн эрх ашиг гэдэг эвгүй үг байгаа шүү. Тэрийг олон улсын эрх зүйн системд ерөөсөө одоо хүртэл тодорхойлоогүй байгаа. Хаана тодорхойлчихсон бэ гэхээр Ancestralгэж байгууллага нэгдсэн үндэстний түүний public interest  гэдэг дээр үүнийг оруулахгүй бол зүгээр нийтийн эрх ашгийн үүднээс дайчлан, нөхөн гаргуулна. Нийтийн эрх ашгийг Хууль зүйн яамнаас олон улсын хэмжээнд юу гэж тодорхойлдог вэ гэсэн хоёр гурван тодорхойлолт байдаг юм. Түүнийгээ тэр нийтийн эрх ашиг гэдэгтээ оруулаад өгөхгүй бол энэ чинь өөрөө нөгөө хөрөнгө оруулагчдад public interest – нийтийн эрх ашиг гэдгийн дор гэсэн сэжиг төрүүлэх бас нэг заалт байна лээ шүү гэдгийг бас би түрүүн мартчихаж. Ерөнхийдөө бол миний хэлсэн саяын асуултууд маань дандаа санал байсан шүү. Яагаад гэвэл, би дэгээ зөрчихгүйн тулд асуулт хэлбэрээр хэлээд байгаа юм. Дандаа санал шүү.