Хилийн боомтын Ажлын хэсгийн хуралдааны тэмдэглэлээс

2013 оны 05 сарын 21-нд

С.Дэмбэрэл: Би концефцийн тухай хэлээд байгаа. Асуух зүйлс байна.

Нэгдүгээрт, Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газрыг төлөөлөн оролцож байсан өмнөх хүн хаана байна? /- Мөнх-Эрдэнэ/ Тэр хүнд: “Чи 8-р бүлгийг өөрчлөөд аваад ир. Ингэж өөрчлөөрэй, өөрөөр хэлбэл, гадаад худалдааны, цахим нэг цонхны тухай бүхэл бүтэн цоо шинэ бүлэг оруулчихъя. Тэгээд шаардлагатай бол би өөрөө туслая.” гэж хэлсэн. Би МҮХАҮТ-ын энэ чиглэлээр мэргэжсэн хүний утасыг нь өгсөн. Тэр яасан? Тэр хүн өнөөдөр байхгүй байна. Энэ дотор ч ороогүй байна. (М.Батчимэг: - Байхгүй. Ороогүй байна.) Энийг яах вэ?

Хоёрдугаарт, би бас 2 - 3 санал аваад ирлээ. Энэ хууль маань Хилийн боомтын зохицуулалтыг хийх гээд байгаа. Гэтэл энэ хуулинд чинь хилийн боомт дээрх зохицуулалтанд хамгийн чухал хамааралтай “худалдаа хөнгөвчлөх” гэсэн тодорхойлолт нь байхгүй байна. Би тэр тодорхойлолтыг нь хийлгээд аваад ирлээ. Гадаад худалдааны цахим нэг цонхны үйлчилгээ болон тэрний зарчмуудыг ч бичээд авчирсан.

М.Батчимэг: - Тэд нарыг та шууд саналаа гаргаад, санал хураагаад явчихаж болно.

С.Дэмбэрэл: Уг нь тэр, өмнөх залууд ч хэлж үүрэг өгсөн л дөө. “Чи тэрнийг өөрчлөөд оруулаад ир. Тэгээд тэрнийг би сайхан янзлаад энэ чинь болж байна, болохгүй байна гээд янзалъя.” л гэсэн шүү дээ.

М.Батчимэг: - ХЭГ-аас юм гарч өгөхгүй байна. Хэцүү байна.

С.Дэмбэрэл: Тэгээд одоо яах ёстой юм бэ?

М.Батчимэг: - Ажлын хэсгийн ахлагчийн хувьд бид өөрсдөө хийгээд л зүтгүүлж гаргахаас өөр арга алга даа. Засгийн газрыг шахаж хийлгэж гаргуулах учиртай. Гаргахгүй байгаа юмнуудыг нь хаяад л явахаас өөр яах вэ? Гишүүд өөрсдөө саналаа оруулж, саналаа хураалгаад, аль болох сайжруулаад, шийдүүлээд явах хэрэгтэй. Нөгөө талаас би үүнийг Засгийн газарт хийж өгч байгаа гэж харахгүй байгаа. Бид боомтын байдлыг сайжруулахад өөрсдийн хувь нэмрийг оруулах ёстой учраас тал талын хүчин чармайлтаар л урагшилна. Энэ ажлын хэсгийн ажил нэлээн зовлонтой л үргэлжилж байна.

С.Дэмбэрэл: Тэгэхээр одоо энийгээ хэлэлцээд дуусгая. Зовлонтой ч гэсэн хийж дуусгацгаая. Эцсийн бүтээгдхүүн дээр маань нөгөө яриад байгаа зарчмууд маань л ороогүй байвал энэ худлаа ажил болно. (М.Батчимэг: - Яг үнэн.) Анхнаасаа л тэгж ярьсан. Одоо болтол эцсийн орж ирэхгүй л байна. Би санаануудаа яаж тусгуулах вэ? Хэлээд хэлээд явчих уу? Ажлын хэсэгт өгчих үү?

М.Батчимэг: - Та өөрөө тайлбарлаад явчих. Одоо явж байгаа зүйл тус бүр дээр хэлээд оруулаад оруулаад явчих. Яриад өнгөрсөн зүйл дээр оруулах саналаа бол өгчих.

С.Дэмбэрэл: Өгч байгаа зүйлүүд дээр манай нөхдийн санал ч бий. Тодорхой заалтууд ч бий шүү. Жишээлбэл, энд “Хувийн хэвшлийн төлөөлөлийг боомтын зөвлөлд оруулмаар байна.” гэсэн байна. Үүнийг бол хуулиндаа тохируулаад оруулах ёстой. Зарим нь хуулийн зүйл заалттайгаа санал, өөрчлөх зүйл бий. Үүнийг өглөө шүү. Мөн бидний бас нэг өгөх зүйл байна. 4-р зүйл дээр “Худалдаа хөнгөвчлөх” гэсэн тодорхойлолт байна. Үүнийг өгье. Бас зураасан код. /ерөөсөө хуулиудад орохгүй байна./ Үүнийг хил дээр ажиллаж байгаа байгууллагууд сайн хэрэглэж, ашиглаж чадахгүй л байна. Үүний тодорхойлолтыг бас өгье. Энэ чинь худалдаа, хил гааль, бүртгэл, маш олон зүйлд хэрэглэгдэх учиртай. За харин Засгийн газар, ХЭГ, тэр Мөн-Эрдэнэ гэдэг нөхрөөс би үүнээс хойш ганц л зүйл шаардана. Цахим нэг цонхны үйлчилгээг яаж оруулсаныг л асууна. Зарчмуудыг нь сонирхоно. Тусдаа нэг бүлэг байх ёстой. Саяны энэ саналууд бүгд үүнд бас тусгагдах ёстой шүү.

- Таны хэлсэний дагуу бид Дүрмийн 4:1:11-д Гаалиас цахим нэг цонхны үйлчилгээг тусгачихсан байгаа. Оруулсан.

С.Дэмбэрэл: Боомтын зохион байгуулалт дээр би эртээд нэг санал хэлсэн юм сан. Боомтод эрхлэх үйл ажиллагаа гэдэг дээр. 5-р бүлэг дээр цахим нэг цонхны зарчмууд орж байж л тэр чинь жинхэнэ утгаараа болно шүү. Тэгэхгүй бол Нөгөө нэгтгэсэн тусгай байгууллага байгуулах зарчимтай таарахгүй болчихно. Тэр байгууллага байх нь уу? Больсон уу?  (М.Батчимэг: - Боомтын нэгдсэн захиргаа байгуулагдана. Хэвээрээ. ) Тийм бол тэр байгууллага дээрээ цахим нэг цонхыг хариуцуулж, төр хувийн хэвшлийн түншлэлийн үндсэн дээр хамтран ажиллах зарчимаар тусгах нь зөв. Олон улсын туршлага нь ч тэр. Үүнийг дан ганц гаальд хариуцуулж болдоггүй. Менежементдээ тохирдоггүй. Цахим нэг цонхны үйлчилгээ хэрэгсэл нь байж, энэ үйлчилгээгээр дамжуулан  интегралчлагдсан менежмент үзүүлдэг бүтэц, институци нь энэ Боомтын захиргаа болбол зохистой. Өөөрөөр хэлбэл Боомтын захиргааны гол чиг үүрэг нь цахим нэг цонхны үйлчилгээ байвал тохирно. Хил дээр ажилладаг байгууллагуудын дээр ажилладаг захиргааны байгууллага хэрэггүй. Харин эдний уялдаа холбоог хангаж, харилцаа, үйлчилгээг нь хөнгөвчилсөн зохицуулагч нэгдсэн бүтэц л хэрэгтэй гэдгийг би бүр анхнаасаа хэлээд байгаа шүү. Үүнийг хэрэгжүүлэх гол механизм нь цахим нэг цонх. Хил, гааль, мэргэжлийн байгууллагууд өөр өөрийн чиг үүргээрээ л ажиллана. Гэхдээ цахим нэг цонхоор дамжуулан эдгээр байгууллагуудын үйл ажиллагааг нь нэгтгэх, уялдуулах, зангидах үйл ажиллагаа нь явагдах хэрэгтэй. Орчин үеийн энэ мэдээлэлийн технологи дээр суурилсан, арга технологыг боомт болгон дээр, боомтод ажилладаг байгууллагуудын хооронд суулгачихвал болно гэж би боддог. Миний гол санаа ердөө л энэ. ХЭГ-ынхан над дээр, манай дээр ирж уулз, үз. Мастер төлөвлөгөө гэж байдаг. Тэндээс нь харж байгаад технологийн болоод менежментийн талаас нь хэд хэдэн гол санал заалтууд бий. Нэг  тодорхойлолт орчихлоо. Тэр тодорхойлолтуудаа задалсан 2 - 3 зарчмын заалтууд байхад л болчихно. Тэрнийг л хуульчлаад өгчих.

С.Дэмбэрэл: Уучлаарай, энэ 13-р зүйлийн нэр нь “Боомтын дэд бүтэц, барилга байгууламж, өмчийн харилцаа” гэжээ. Энэ юу юм вэ? Байгууламжын хооронд ямар өмчийн харилцаа явагддаг юм вэ? Барилгын хооронд ямар өмчийн харилцаа явагддаг юм вэ? Энд гол санаа нь өмчлөлийн бүтцийг хэлээд байгаа юу? Төрийн өмч, хувийн өмч гэсэн тэр санаа юм уу? Үүнийг харилцаа гэж нэрлэж болохгүй. Хүн хоорондын харилцаа байхаас барилга байгууламж хоорондоо харьцахгүй. Энэ нэрний санаа нь юу юм бэ? Төрийн өмч байна гэжээ. Өмчлөлийн бүтэц нь юм байна тийм уу? Хуулийн хүмүүс байна уу? Энэ дотор өмчлөлийн харилцаа гэж лав болохгүй. Боомтын нэгдсэн зөвлөлд хувийн хэвшлийн төлөөл орсон уу? Тэр нь бүр дорвитой, мэдэгдэхгүйц түвшинд орсон уу?

М.Батчимэг: Тэр боомтын захиргааны хэсэг дээр тэрийг ярина. Тэр бол маш төвлөрч ярих асуудал шүү. 13.3 дээр Боомтын шалган нэвтрүүлэх бүсийн гадна байрлах гаалийн хяналтын бүс бүхий ложистик төвийг концессийн журмаар байгуулж, гэрээний дагуу төрийн өмч шилжүүлж болно. Энэ ГЕГ-ын санал уу?

С.Дэмбэрэл: Хувийн хэвшлийн опературууд хувийн өмч дээрээ энд ажиллаж болохгүй гэсэн үг үү? Заавал төрд шилжүүлэх ёстой юм уу? Яагаад хувийн компаниуд, ложестикийн төв өөрсдөө хөрөнгөөрөө байгуулаад гэж болохгүй гэж? 13.3 дээр байна. 13.2 дээр боомтын сууршлийн дэд бүтэц барилга байгууламж төрийн, хувийн хэвшлийн болон төр-хувийн хэвшлийн холимог хэлбэртэй байж болно гээд заачихсан, 3 хэлбэр байж байна. Тэрний дараа нь  санал хураах гэдэг дээр чинь саяны хэлсэн, боомтын шалган нэвтрүүлэх бүсийн гадна байрлах гаалийн хяналтын бүс бүхий ложестик төвийг концессийн журмаар байгуулах тухай заасан бна. Зөвхөн концессийн журмаар байгуулах юм уу? Хувийн хөрөнгө оруулалт энд орж ирж болдоггүй юу? Хяналт, шалгалтын бүсийн гадна байрлах хэсэгт хувийн хөрөнгө оруулалтыг оруулах энэ заалтууд нь байх ёстой. Ойлголтыг нэг мөр цэгцлээд авцгаачихъя. Энүүн дээр төр нь ингээд дававмгайлаад байх бол их утгагүй зүйл юм шүү. Хувийн хөрөнгө оруулалтыг үүнд чинь оруулах л зорилготой шүү дээ. Хувийн хөрөнгө оруулалтыг л оруулах заалтууд нь байх ёстой.

М.Батчимэг: энэ хэний санал вэ? 13.3

Төгсбаяр: Төрийн өмч байна. Боомтын захиргаа барьж байгуулна гээд байхаар бид хувийн оролцоог дэмжих гээд төр ганцаараа даахгүй. Хурдан байгуулж чадахгүй. Тийм болхоороо ядахдаа концессийн журмаар байгуулаад дараа нь шилжүүлж болох юм гээд зөвлөж оруулсан санал нь л даа.

С.Дэмбэрэл: Харин тийм байна. Тийм болохоор л буруу байхгүй юу. Хувийн хөрөнгө оруулагч энд яагаад болохгүй гэж? Эцсийн эцэст үйлчилгээ хийнэ. Төр хувийн хэвшлийнхэнд хөрөнгө оруулалт оруулах боломжийг нь энд нээж өгөх ёстой байхгүй юу. Тэр нь 3 хэлбэр байна шүү дээ. 13.2 дээрээ төрийнх байж болно, хувийнх байж болно гэсэн. Энийгээ өөрчил, эсвэл хас. Харин 13.1 дээрээ концессийг зөвшөөрөх ёстой. 13.1-ээс бусдад нь гурван хэлбэр гурвуулаа чөлөөтэй байх  ёстой...

С.Дэмбэрэл: Ер нь ч 13.1 дээр хувийн хэвшлийнх яагаад байж болдоггүй юм бэ?  (М.Батчимэг: - Аюулгүй байдлын онцгой обьект гэдэг утгаараа төр хариуцаж, хөрөнгөө гаргах учиртай.) Хувийн хэвшлийнхэн хүн ардыг хорлохын тулд хортой алим оруулж ирдэг, төр тэрнээс нь хамгаалдаг гэдэг чинь хуучирсан концефци. Эндээс чинь тийм хандлага цухалзаад байна л даа. Гэхдээ би 13.1 дээр ярьж байна шүү...

М.Батчимэг: Тусгай бүс доторхи хөрөнгөө төр хариуцан гаргах юм байна. За, 13 дээр ойлголцсон. Үргэлжлүүлье... 14.1 “Боомтын шалган нэвтрүүлэх бүсэд зорчигч, тээврийн хэрэгсэл, бараа бүтээгдэхүүн нэвтрүүлэх, гаалийн хяналт, бүрдүүлэлт, хорио цээрийн хяналт хийх, авто замын хилийн боомт тээврийн хяналт хэрэгжүүлэх, ачаа буулгах, хадгалах, шилжүүлэн ачих, тээвэрлэх, зорчигч, үйлчлүүлэгч тавтай үйлчлүүлэх болон тэдгээртэй холбоотой бусад үйл ажиллагааг эрхэлнэ.” гэжээ.

С.Дэмбэрэл: 14.1-д боомтод ийм юм хийж болно гэж зааж байгаа юм байна.Дараагийнх нь, ийм юм хийж болохгүй гэж хориглосон байна. Тэхээр бид зөвшөөрснөөс бусдыг нь хориглох жагсаалтаар явах юм уу, хориглосноос бусдыг нь зөвшөөрөх жагсаалтаар явах юм уу? гэсэн ийм нэг зарчмын санал байна. Өөрөөр хэлбэл, энд эрхэлж болно гэдгийг заахаасаа илүү ийм зүйлийг эрхэлж болохгүй гэдгээ тодруулаад, яагаад гэсэн аргументийг нь гаргаад л болохгүй юу? Угаасаа, боомт дээр юу эрхлэх нь тодорхой шүү дээ. Бүгд өөрийн хуультай, чиг үүрэгтэй, юу хийхээ мэддэг байгууллагуудад дахиж ингэж давтан хуульчилж өгөх хэрэг байгаа юм уу? Жишээлбэл, шалган нэвтрүүлэх бүсэд зорчигч, тээврийн хэрэгсэл, бараа бүтээгдэхүүн нэвтрүүлэх нь ойлгомжтой шүү дээ. Нэвтрүүлэх л юм байгаа биз дээ? Гаалийн бүрдүүлэлтийг гааль хийдэг угаасаа, хорио цээрийн хяналт хийх, гаалийн хяналтыг хэрэгжүүлэх гээд, бүгд гаалийн тухай хуулинд байгаа. Хорио цээрийн ийм юмнуудыг энд ингээд давхардуулж оруулах хэрэг байгаа юм уу? Эсвэл боомтод төрийн байгууллагууд нь хуулийн дагуу ийм ажил эрхэлнэ, хувийн хэвшил нь ийм ажиллагаануудыг эрхэлж болно гэдгийг заах юм уу? Энэ бол ярилцах асуудал гээд ард нь бас биччихсэн байна.

М.Батчимэг: Хяналт шалгалтын бүс дотор ажилладаг хувийн хэвшлийнхэн бий юу? Жишээ нь банк? /- Бий./ Олон байгууллага байна. Тэгэхээр С.Дэмбэрэл гишүүний хэлсэнээр, ингэж олон зүйл бичилгүй эрх бүхий байгууллагууд өөрсдийн чиг үүргийн дагуух ажлаа гүйцэтгэнэ гэж л оруулъя.

С.Дэмбэрэл: Эсвэл энэ байгууллагуудын ажиллах ерөнхий зарчимыг зааж өгмөөр юм уу? Жишээлбэл, үйлчлүүлэгчдээс нэмэлт зүйл шаардахгүй, авилгал авахгүй, дээрэлхэхгүй, ёс зүйтэй ажиллана ч гэдэг юм уу? ийм зүйл оруулж болох уу? орсон уу?

М.Батчимэг: Зарчим нь орчихсон байгаа...14.2 шаардлагагүй гэж үзэж хасах санал гарсан. Тайлбарлах хүн алга.

- 14,1 дээр тайлбар байна. Татвар, Цөмийн энергийн газар, Авто тээврийн байгууллагынхан зэрэг олон хяналтын байгууллага очиж нэмэлт ажил хийгддэг тул үйлчилж байгаа байгууллагуудыг цөөлж, яг хийл гааль дээр хийгдэх чиг үүргүүдийг бичиж заагаад байгаа юм.

С.Дэмбэрэл: Наадах чинь зөв. Гэхдээ энэ хууль дээр биш. Тухайлбал, гадаад худалдаан дээр шаарддаг зүйлс бий. Импорт дээр 5, Экспорт дээр 4 байхаа? Тэгчихээд “шаардлагатай үед...” гээд өөрийн чинь хэлдэг нэмэлт хяналт шалгалт, бичиг баримт нэхэх гэж орж ирээд байгаа юм. Үүнийг хэлж байна тийм үү? Үүн дээр өөр заалт байх хэрэгтэй юм биш үү?

М.Батчимэг: Үүнийг бид ярьчихсан. Хяналтын бүсэд хяналт шалгалт хийх байгууллагуудаа бид тогтоочихсон.

- Тээврийн байгууллага хяналтын талбай руу орж ирэх гээд байна. Тэд заавал хяналтын талбайд биш, түүний өмнө юм уу, дараа шалгаж болно шүү дээ. Заавал гаалийн хяналтын бүс дээр шалгалтаа хийх гээд байдаг нь одоо ч зөрчил үүсгэдэг.

С.Дэмбэрэл: Тэгвэл ийм заалт байж болохгүй юу? Хяналтын бүсэд дээр зөвшөөрөгдсөнөөс бусад хяналт шалгалт хийж болохгүй гэж?

М.Батчимэг: Хяналтын бүс дотор зөвхөн энэ хуульд нэр заагдсан 3 байгууллагууд л үйл ажиллагаа явуулахаар хийе.

С.Дэмбэрэл: нэг зүйл асууя. Та нар импортын мэдэгдэл, экспортын зөвшөөрөл өгдөг авдгаа болих хэрэгтэй. Энэ хуулиар болиулах хэрэгтэй. Хуулиар гул бариад,  Засгийн газрын тогтоолоор баталсан жагсаалт чинь алга болсон уу?

Хариулт: - Саяхан хүнсний тухай хууль, хүнсний аюулгүй байдлын тухай хуулиар боловсруулсан, хагас боловсруулсан бүтээгдхүүн дээр мэдэгдэл авахаа больсон. Одоо зөвхөн ургамал, амьтаны гаралтай түүхий эд дээр л мэдэгдэл авч байгаа. Жишээлбэл, боловсруулаагүй гахай, тахианы мах, өөх зэрэг дээр хоро цээрийн дэглэмтэй холбоотойгоор цөөхөн хэдэн мэдэгдэл л өгч байгаа.

С.Дэмбэрэл: Энэ хуулиар та нар зорчигч, тээвэр бараа бүтээгдхүүнээс мөнгө татдаг шинэ гох дэгээ хийх гэж байгаа юм биш биз? Эртхэн муу сайнаа ярья. Сайн мэдэж баймаар байна. /- үгүй/ за чи хэллээ шүү. Хурлын тэмдэглэлд орлоо шүү.

М.Батчимэг: 14,3 дээр нөгөө 3 байгууллагаас бусад нь суурьшлын бүсэд үйл ажиллагаа явуулбал, Боомтын захиргаанаас зөвшөөрөл авна гэсэн байгаа. Орон нутагтаа зөвшөөрөл өгнө гэсэн үг.

С.Дэмбэрэл: Яахаараа Боомтын захиргаанаас зөвшөөрөл авах ёстой юм бэ? Аж ахуйн гэрчилгээ зөвшөөрлөө авчихсан байгууллагууд шүү дээ. Бүртгэл, гэрчилгээтэй байгууллагууд дахиад зөвшөөрөл авах хэрэг үү? Угаалгын газар нээвэл зөвшөөрөл авах уу? Байшин барьж болох уу? Боомт гээд боодог газар болчих гээд байгаа юм биш үү?

М.Батчимэг: Онцгой обьект, хил учраас олон болзол шаардлага хангасан байхаас өөр аргагүй. Хотоос зөвшөөрөл авна гэдэг дэндүү хол байна. Орон нутагтаа, Боомтын зөвлөл дээрээ яриад л шийдчихдэг, захиргаа нь зөвшөөрлөө гаргаад явдаг байвал боллоо. Бүгд л боомтын захиргаатай харьцах ёстой болно. Учир нь боомт дээрх обьектууд чинь төрийнх шүү дээ. Гэрээ түрээсийн харьцаа хүртэл үүснэ шүү дээ. Обьектийн хувьд өмнөх хурлаар зөндөө ярьж шийдсэн. Боомтын хяналтын хэсгийг салгаад хайрцаглачихсан шүү дээ. Бусдыг нь суурьшлын хэсэгт болгоё. Хяналтын талбай бол маш тодорхой дэгтэй байхаас өөр аргагүй. Суурьшлын бүсэд ч тодорхой дэг хэрэгтэй. Суурьшлын бүс нь орон нутгийн журмаараа ажил амьдралаа зохицуулаг.

С.Дэмбэрэл: Монгол Улс бол 1100 тусгай зөвшөөрөл, лицензтэй. Үүнийгээ 50%буруулна гэдэг. Ажлын хэсгүүд ажиллаад, 50% бууруулах гэтэл эсэргүүцэлтэй тулгараад, яамдууд нь ингээд маш их апетиттэйгээр /дуршилтайгаар/ тэрнийгээ хадгалж үлдэх гээд л байх юм. Ч.Сайханбилэг нь тэнд нэг ажлын хэсэг байгуулчихаад, ингээд л явж байна. Ийм байхад энд зөвшөөрлийн шинэ систем нэмж тогтоох гээд байна. Боомт гэдэг чинь хөрөнгө оруулалтын талбар. Энэ хөрөнгө оруулалтыг боогдуулах, хаагдуулах тийм юмнаас бид бас зугтаж байгаа. Энэ бол бидний гол концепц. Яагаад гэвэл тэнд хүмүүс ажиллаж, амьдарч байна.(М.Батчимэг: - Та одоо концепцоо танилцуул.) Энд Ж.Энхбаяр гишүүн гээд мундаг төр ярьдаг, төрийн хүмүүс байна. Тэгэхээр минийхээр бол, зөвшөөрөл гэснээсээ илүү бүртгэлийн систем л боомт дээр байх ёстой. Үүнийгээ л сайн оруул.

М.Батчимэг: Боомтынхоо захиргаанаас зөвшөөрөл авч байгаа нь хүнд суртал, олон зөвшөөрлөөс л зугтаж байгаа хэлбэр гэж үзэж байна. Суурьшлын бүсэд бол чөлөөтэй. Хяналтын бүсэд хүндрэл үүсгэхгүйн тулд л хязгаарлалт бий болгоод байгаа юм.

Р.Гончигдорж: Өмнө тогтсон ойлголт дээрээ сайн цэгцэрмээр байна. Боомтын тусгай бүс дээр бол дэглэм үйлчилнэ. Суурьшлийн бүсэд иргэний харилцааны бүх систем байх болно. Тусгай бүсийн гадна талд хүссэн бүхэн л үйл ажиллагаагаа явуулаг. Нэг л нутаг дэвсгэр дээр байгаа. Тэнд явагдах бүх үйл ажиллагаа орон нутаг, засаг захиргааны хуулиндаа захирагдана. Боомтын бүс дотроо бол энэ хуулиар тогтоогдсон тэр байгууллагууд л тусгай чиг үүргээ гүйцэтгэж, үйл ажиллагаагаа явуулна. Ингэж л тогтсон. Одоо үүнийгээ задлаад байж болохгүй. Цаашаа явах боломжгүй болчихно. Тиймээс л боомтын бүс, суурьшилын бүс гэж ялгаад байгаа юм. Боомтынхоо бүс дотор аюулгүй байдлын үүднээс ёстой нөгөө “боож, хааж, шалгаж, нягталж байгаад нэвтрүүлнэ шүү.” гэдэг л зарчим үйлчилнэ. Либерализм бол боомтын бүсийнхээ гадна байхаар тогтсон шүү.

С.Дэмбэрэл: Та нар их гоё тогтсон юм байна. Ганцаардаж байнаа.

М.Батчимэг: Боомтынхоо бүсэд энэ хуулиар зөвшөөрөгдсөн 3 байгууллагаас бусад субьект үйл ажиллагаа явуулах болвол Боомтын захиргаанаас зөвшөөрөл авч, тогтоосон цэгт үйл ажиллагаа явуулна гэж л тогтоё.

С.Дэмбэрэл: Тэгвэл тэр зөвшөөрөл гэдэг үгээ л хасчих. Тогтоосон цэгт үйл ажиллагаа явуулна гэхэд л болно. Заавал нэг цаас нэмэх гээд байх хэрэггүй. Бодит амьдрал дээр ярья. Зөвшөөрөл гэсэн нэг юм гаргадаг.

М.Батчимэг: Эдийн засаг, худалдаачөлөөтэй хөгжих нь чухал. Гэхдээ аюулгүй байдал боомт дээр хаягдаж байгаа учраас үнэхээр өндөр хэмжээнд тавихаас өөр аргагүй.

С.Дэмбэрэл: Та өөрөө аюулгүй байдлын талаар хамгийн том судлаач хүний нэг. Үнэндээ зөвхөн төр биш иргэд аюулгүй байдлыг хангадаг шүү дээ. Тийм биз дээ?

М.Батчимэг: Төр үүрэг хүлээж, гүйцэтгэх газраа хүлээхээс өөр аргагүй. Эрсдэл, хариуцлагаа ч үүрэх ёстой. Үүн дээр дахиж удах хэрэг алгаа. Өмнөх хурал дээр шийдсэн асуудал руугаа орох гээд байна. Та байсан шүү дээ. Хайрцаглаад гаргачихсан зүйлээсээ цаашаа явцгаая. 14,3-ыг сая шийдсэн. Өөр энэ бүлэг дээр санал бий юу?

С.Дэмбэрэл: Боомтын захиргааны дарга чинь зөвшөөрөл олгодог, хасдаг л хүн юм уу?

Р.Гончигдорж: Боомтын нэгдсэн захиргаа, захиргаа хоёроо сайтар салгаж ойлгох хэрэгтэй. Боомтын нэгдсэн захиргаа нь нэгдсэн удирдлагаар хангана. Эндээс гаргасан шийдвэр, дүрэм журам нь боомтын хэмжээнд үйлчилнэ. Харин захиргаа ажлууд, тухайлбал тэр зөвшөөрөл энэ тэр нь бол Тэр дээр нь байгаа Нэгдсэн захиргааны тогтоосон дүрэм журмын хүрээнд л асуудлаа зохицуулах юм.

С.Дэмбэрэл: 14,4 чинь тэгээд яг энэ чигээрээ байх юм уу?

М.Батчимэг: Ингэж байхаас өөр арга байхгүй. Дээд байгууллага нь дүрмээ тогтоогоод, доодох нь түүнийг гүйцэтгэнэ л гэсэн үг. Гэхдээ Боомтын дарга баталж болж байгаа билүү? Ядаж Боомтын зөвлөл гэж байхгүй билүү? Тэгэхгүй бол нэг дарга ирээд л янз янзын зөвшөөрөл өгөөд л, цуцлаад л байвал яах вэ?

С.Дэмбэрэл: Зөвлөл нь байгаад, төр болон хувийн хэвшлийн хамтарсан байдлаар ажиллаж, шийдвэр гаргаж байх л учиртай. Мөн иргэдийн төлөөлөлтэй байж байж зөвдөнө.

М.Батчимэг: Боомтын зөвлөл гэж байна уу? Боомтын Нэгдсэн захиргааны дэргэд нэгдсэн зөвлөл гэж байхгүй билүү?

Р.Гончигдорж: Боомтын даргын шийдвэрүүдээс болгоомжилж байвал, тэр албан тушаалтны тухай заалт дээрээ л сайн анхаарах хэрэгтэй. Ерөнхий сайд шийдвэр гаргахдаа багаараа хэлэлцэж шийдвэр гаргадагтай л адил механизмаар явагдана. Хувийн шийдвэр мэт харагддаг ч яг үнэндээ хувийн шийдвэр гаргаж болохгүй л дээ. Дарга шийдвэр гаргахдаа ийм зүйлд үндэслэнэ гэдгийг тэр хүний хийж гүйцэтгэх ажил үүргийн хэсэг л дээр оруулж өгөх хэрэгтэй.

С.Дэмбэрэл: Р.Гончигдорж гишүүнээс нэг зүйл асуучих уу? Та Боомтын Нэгдсэн захиргаа байх нь зүйтэй гэж үзэж байна уу? (Р.Гончигдорж: - зүйтэй. Энэ бол төрийн бодлого) Би харин эсрэг байгаа шүү. Энэ бол төрийн бодлого биш. Ийм захиргаа байгуулах шаардлагагүй л гэж би үзээд байгаа юм. Надтай ижил санаатай хүн байна уу? Энэ чинь нэг шинэ агентлаг л гэсэн үг шүү дээ.

Ж.Энхбаяр: Боомт дээр ажилладаг энэ бүх байгууллага дээр өөр өөрийнх нь аж ахуйн албууд байдаг. Тус тусдаа. Харин эдгээрийг нийлүүлээд, аж ахуйн асуудлыг нь хариуцсан нэгдсэн нэг байгууллага л байгуулах тухай ярьж байгаа юм.

С.Дэмбэрэл: Нэгдсэн аж ахуй л юм байна шүү дээ.

М.Батчимэг: Ганц энэ бишээ. Бодлогын нэгдсэн зохицуулга бас бий.

- Гол ажил нь үнэхээр аж ахуй мөн. Харин Боомтын Зөвлөл байх нь зөв. Тэр зөвлөлд харин хилийн боомт дээр үйл ажиллагаа явуулах шаардлагатай бүх байгууллагын төлөөлөл орох хэрэгтэй. Даргыг нь Засгын газрын ХЭГ-аас томилно л биз. Боомтын үйл ажиллагаатай холбоотой бодлогын асуудал энэ зөвлөл дээр л яригддаг байх ёстой.

С.Дэмбэрэл: Аж ахуйн ажлыг нь нэгтгэж яах гэсэн юм бэ?

М.Батчимэг: Зардал хэмнэж, давхардал арилгах юм. Менежментээ боловсронгуй болгож байгаа хэрэг. Энэ чинь л олон улсын жишиг шүү дээ. Нэгдсэн нэг аж ахуйтай болохгүй бол МХБ, Гааль тус бүрдээ нэг нэг амбаар барьдаг, тэр боомтын өнгө үзэмж, үйл ажиллагаа нь утга замбараагүй байна. Нэгдсэн аж ахуйтай байвал амбицтай том юм төлөвлөнө шүү дээ. Нэгдсэн төсөв гарч, нэг барилга, дэд бүтэц л бий болно.

С.Дэмбэрэл: Та нарын ярьж байгаагаар энэ хэдэн байгуулага бүр ажлаа хийхийн тулд жаахан жаахан юм барьдаг юм байна. Гэхдээ үүнийг шийдэхийн тулд нэгдсэн захиргаа байгуулах нь тийм гоё шийдвэр биш л дээ. Та нар энэ байгууллагын чиг үүргийг өөр өөрөөр яриад байна. Би бол Боомтын Нэгдсэн Зөвлөл байх юм байна. Тэр зөвлөлөөрөө дамжуулан бодлогын зохицуулга хийх юм байна гэж ойлгосон. Гэтэл одоо бүр утгагүй юм болоод ирж байна. За энэ хууль гарлаа, хууль гарсны дагуу засгийн газрын хуралдаанаар энэ асуудлыг Ч.Сайханбилэг сайд оруулж ирнэ. Тэгээд орон тоог нь баталж өгнө, тийм биз. Орон тоон дотор нь аж ахуйн баг батална. Тэгээд гааль, мэргэжлийн хяналт эд нарын бүгдийнх нь аж ахуйг нэгтгэсүгэй гэнэ. Тэгээд л бөөн замбараагүйтэл үүснэ. Ийм л юм болох гэж байна шүү дээ.

М.Батчимэг: тийм юм байхгүй. Одоо ингэж задалж болохгүй. Та өөрөө мэдэж байгаа шүү дээ.

С.Дэмбэрэл: би ойлгож байх шиг байснаа ойлгохгүй болчихлоо.

Батсүх: - Манай 2 хөршид бол боомтод ажилладаг хүмүүс нь чемоданаа барьж очиход л шууд ажиллаж, амьдрах нөхцөл нь бүрдсэн байдаг. Байр сав, ус цас, хоол хүнс, хангамжинд санаа зовох хэрэг байдаггүй. Ажлаа хийлээ. Буцлаа. Дараагийн хүн солигдоод очиход шууд халаөаг нь аваад ажиллах нөхцөл нь бүрэн хангагдсан байдаг. Тийм орчин нөхцөлийг нь бүхэн хангадаг байгууллагыг л бид байгуулж өгөх гээд байгаа юм шүү. Тэр монгол, хятадын хилийн боомтуудаа харьцуулаад хар. Тэд нэгдсэн байдлаар арай томоор төлөвлөдөг. Манайх болохоор тус тусдаа, жоохон жоохон юм хийдэг. Тэгээд харагдах байдлаас гадна, нэвтрүүлэх чадвар, үйл ажиллагаа нь шал өөр байна. Боомтын захиргаа нь төвлөрсөн байдлаар аж ахуйгаа төлөвлөөд, нөгөө мэргэжлийн байгуулагуудад байр байрыг нь зааж өгч, ажиллах бололцоог нь зохицуулаад л явж байх учиртай юм.

Л.Энх-Амгалан: Яг ийм байдал аймгууд дээр ч бас ажиглагддаг. Бүгд тус тусдаа, энд тэнд, янз янзын юм барьчихсан байдаг...

М.Батчимэг: Боомтын нэгдсэн захиргааны бүтцийн тухай хойно тусдаа яригдана. Тэр үед нарийвчлан ярилцая. Харин дарга батална гэдгийг Боомтын зөвлөл батлана гэж өөрчилж болно.

- Хоёр хөршид маань ийм хамтарсан зөвлөл бас бий. Очиж, үзэж туршлага судалсан. Тэдэнд ч бас ийм үе байснаа хэлсэн. Одоо бол боомтонд шаардлагатай хөрөнгө оруулалтын төсөв, захиалгыг тэр байгуулага нь хийж, хэрэгжүүлдэг. Чиг үүргийг нь Бээжин дэхь элчин сайдаар дамжуулан мэдээлэл авсан. Үүнийгээ ч илтгэлдээ оруулсан.

С.Дэмбэрэл: нэг юм хэлье. Манайхны судалдаг, хардаг ганц газар нь Хятад, Орос байх юм. Жаахан өргөн харвал, дэлхий нийтэд ийм биш гэдгийг олж мэднэ. Жишээлбэл, боомтын интегралчлагдсан менежмент гэдэг чинь нэгдсэн том байгуулага байгуулахыг хэлдэггүй юмаа. Би одоо монгол хэлээр хэлээд байна л даа. Мэдээлэлийн технологи дээр суурилсан, хийл дээр үйл ажиллагаа явуулдаг байгууллагуудын үйл ажиллагааг уялдуулсан тэр цогц тогтолцоог л боомтынинтегралчлагдсан менежмент гэдэг.

М.Батчимэг:  Заа. Гишүүн таны цухалдаж, болгоомжилж байгааг маш сайн ойлгож байна. Та бол дахиад нэг хүнд суртал, шат дамжлагын мангас гараад ирэх вий л гэж болгоомжилж байгаа. Гэхдээ улс бүрт асуудлаа шийдэх цаг үетэй, үе шаттай шүү дээ. Манайх шууд тэгж цахим бүртгэлээр бүх асуудлаа шийдчих улс биш. Хүссэн чүсээгүй нэгдсэн нэг захиалагч бий болгож, тэр нь концессийн гэрээгээр нэг обьект үүсгээд, боомтын төлөвлөлтийг уялдаатайгаар зохион байгуулдаг нэг ийм юм руу л одоогоор зүтгэж байна. Би үүнийг өнөөгийн үе шатанд аргагүй юм байна л гэж ойлгож байна. Монголын нөхцөлд. Газраар хиллэж байгаа 2 хөршөө харж, зохицуулахаас ч өөр арга алга. Хүссэн ч, эс хүссэн ч... за энэ тухай хойно дахин яригдана. Дарга зөвшөөрөл олгоно гэдгийг зөвлөл болгон өөрчиллөө. 14,4 –ыг ингэж тогтлоо. 14 дээр өөр санал алга уу?

Ж.Энхбаяр: - Боом дээр хураамж авдаг. Тэр хураамжаасаа санхүүждэг, хөрөнгө оруулалтаа бүрдүүлдэг шүү. Гэхдээ үүнийг хуулиар тогтоож өгөх үү? Яах вэ? Байгууллага бүр баахан хураамж тогтоож байна. Үүнийг Засгийн газраас тогтоож өгөхөөр оруулах нь зөв болов уу.

Д.Ганбат: одоо бол зах замбараагүй олон хураамж авдаг. Хил, гаалийн байгуулагууд төдийгүй, орон нутгийн байгууллагууд, ИТХ-ууд хүртэл хураамж тогтоодог шүү дээ. Үүнийг цэгцэлж өгөх ёстой. Хуульчлах нь зөв.

С.Дэмбэрэл: Энэ чинь юуг ч өөрчлөхгүй, юм хэлж өгч чадахгүй байна. Маш олон хураамж, хүнд суртал байгаа. Авах зүйлийг нь заагаад, бусдыг нь хориглох хэрэгтэй.

М.Батчимэг:  хуулиар тогтооно гэвэл бид л тогтооно гэсэн үг. Одоо бидэнд тэр бүх хураамжийн талаархи мэдээлэл алга. 4,5 бол эрхэм зорилго шиг лоозон байна. Үүнийг хасъя.

Д.Батцогт:Хураамжтай холбоотой хэлэх юм бас байна. Боомтоос 20 км наана, Цагаан хад гэдэг газар ИТХ-ын шийдвэрээр хураамж авч байгаа. Үүнийг яах ёстой вэ? Зөвхөн боомт дээр албан ёсоор /албадан/ авдаг хураамжаа л ярих уу?

С.Дэмбэрэл: Энэ болохгүй шүү дээ. Боомтын гадна, дотно байгаа нь хамаагүй. Монгол улсын иргэнд л нэмэлт дарамт, чирэгдэл болгож байгаа зүйлийг арилгах ёстой байтал энэ хуулиар чадахгүй гэж хэлээд орхиж болохгүй шүү дээ. Тиймээс 14.6-ааг  тодорхой болго...

М.Батчимэг: 15-ын 1-2 хасагдах юм байна. Стандарт, эрхэм зорилго, ажлын төлөвлөгөө шиг юм байна.

С.Дэмбэрэл: Үнэ тарифийг тэгээд хэн тогтоох юм бэ? Иргэн байгууллагуудад үндэслэлгүй дарамт учруулдагыг яаж болих юм бэ? Иргэдээс элдэв юм татаж, байгууллага болон хувийнхаа орлогын эх үүсвэр болгодог тийм явдал их байгаа шүү дээ. Тэгээд энийг яах юм бэ? Үнэ тарифгүй байх юм уу?

М.Батчимэг: Хууль, тогтоомжоор тогтооно гэж байна. Албан татвар, үйлчилгээний хураамж авна гэсэн. Үүн дотор чинь үнэ тариф орчихсон биз дээ?

С.Дэмбэрэл: Боомтод хураах үйлчилгээний хураамжийг хэн тогтоох вэ? Энэ үйлчилгээг нөгөө хэдэн төрийн байгууллагууд үзүүлж байгаа. Энэ байгууллагууд“боомтоор үйлчлүүлж байгаа иргэн болон хуулийн этгээдээс” гэж байна. Тийм байгаа биз? Энэ хураамжийг даргын захирамжаар л тогтоочихдог шүү дээ.

М.Батчимэг: энэ чинь 14.6-д орно. Хуулиар тогтооно гэж заасан. Хуулиар л тогтоогддог шүү дээ. Тийм биз дээ?

- Тийм. Тэгж дур дураараа авдаг юм байхгүй ээ. Бүгд хууль дүрэмтэй. Жишээлбэл, Гаалийн татвар чинь гаалийн тухай хууль, гаалийн татварын тухай хуулиар л зохицуулагдаж, тогтоогдож байгаа шүү дээ.

С.Дэмбэрэл: Би энэ мэргэжлийн байгуулагуудаас асууж байна. Та нарын авч байгаа татвар хураамж хэр үндэслэлтэйг хэн тогтоодог юм бэ? Хэн яаж хянадаг юм бэ?

Р.Гончигдорж: хэдэн зүйл ялгах хэрэгтэй. Албан татвар, төлбөр хураамж гэдэг бол өөр ойлголт. Үйлчилгээний үнэ тариф гэдэг чинь бас нэг өөр ойлголт. Энэ тийм биш үү?

Батсүх: - биш, төрийн байгууллагад үйлчилгээний тариф гэж байхгүй. Иргэн ба хуулийн этгээд л үйлчилгээндээ тариф тогтоох тухай юм.

 С.Дэмбэрэл: Би өөр юм асуугаад байна. Төрөөс тогтоодог хураамжууд энэ хуулийн хаана нь хамаарч байна вэ?

Р.Гончигдорж: Батсүх ээ, 15,1 дээр “иргэн ба хуулийн этгээд хуулиар хүлээсэн үүрэг хариуцлагаа биелүүлэхдээ” гэсэн байна. Иргэн ба хуулийн этгээдэд юун хуулиар хүлээсэн үүрэг хариуцлага вэ? Гуанз ажиллуулж байгаа хүнд тийм чиг үүрэг байдаггүй. Төрийн байгууллагад л чиг үүрэг гэж байгаа. Тэгэхээр энд иргэн ба хуулийн этгээдийн үйлчилгээний үнэ тарифийн тухай тусгаагүй.

М.Батчимэг: тэгвэл энэ 15 чинь ямар хэрэгтэй юм бэ? бүхэлдээ хэрэггүй юм биш үү? Хасах уу? ерөөсөө цаг үрэхгүйгээр хасаад л явъя.

С.Дэмбэрэл: Боомтын Нэгдсэн захиргаа байгуулагдсаныхаа дараа бүгдийнх нь нэгдсэн үйлчилгээний үнэ тариф гээд бас нэг юм гаргаад ирэх юм биш биз? Төрийн байгуулагуудад ийм апетит /идэх дур/ их байдаг шүү.

М.Батчимэг: 14,6 чинь үүнийг хязгаарлачихсан. Тийм. Хуулинд заагдсан зүйлийг л хураана гэсэн утгаараа орсон. 16-р зүйл ямар учиртай юм бэ?

Р.Гончигдорж: Боомтын стандартыг дарга батална гэдгийг хойшоо оруулахаар болсон байхаа?

С.Дэмбэрэл: Дарга хэзээ стандарт баталж байсан юм бэ? стандарт биш.

М.Батчимэг: Стандартыг өөр байгуулага баталж, дарга мөрдүүлнэ биз дээ?

Р.Гончигдорж: Энэ үгээ буруу хэрэглэж байгаа юм биш үү? Энэ чинь жинхэнэ стандарт биш, боомтонд мөрдөх журам ч юм уу даа. Заавал мөрдөх дэглэм, журам байх ёстой. Тэр л юм байна. Үйлчилгээнд баримталдаг зарчих, хэм хэмжээ.

М.Батчимэг: эндээс хасаад, захиргаа руу аваачиж байгаад өөрчилье. 15-ыг хаслаа... 16 дээр журам гарч ирж байна. Энэ ямар журам бэ?

С.Дэмбэрэл: Ийм журам энд хэрэггүй.

Батсүх: - Боомтод ажиллаж, чиг үүргээ биелүүлж байгаа байгуулагуудыг дэглэх юм. Энэ байгуулагууд харилцан зөвшөөрөхгүй юмнууд гараад ирдэг. Боомт дээрх ажил үйлчилгээнүүдийг зохицуулдаг журам хэрэгтэй. Харин энэ журмыг Боомтын нэгдсэн Зөвлөл нь батлах учиртай. Бүх байгуулагын дарга нар хамт сууж багаад л шийдэх юм.

М.Батчимэг: Энийг тэгвэл Боомтын нэгдсэн зөвлөлийг ярих үедээ л үүрэгт оруулж ярья. Үүнийг хасъя. 15,16-ыг хоёуланг нь хаслаа. 17 дэр юу байна?

С.Дэмбэрэл: бас л хуулинд байдаг юм байна. Хуулиар хүлээсэн чиг үүрэг нь л байна. “Хууль тогтоомжийн дагуу нэвтрүүлнэ.” гэжээ. Өөрөө яаж нэвтрүүлэх юм? Танай гаалийн болон бусад хуулинд байгаа үгийг энд давтах хэрэггүй. Байгаа биз дээ? Үүнийг энд хийж яах юм бэ?

М.Батчимэг: Тийм байна. Энд бас “хуулиар хориглосон зүйлийг нэвтрүүлэхийг хориглоно.” гэжээ. 17- 1,3-5 шаардлагагүй харагдаж байна та нар юу гэмээр байна. Давтах хэрэг байна уу?

Батсүх: - Боомтын зөвлөлийг ажилтай байлгахын тулд...

С.Дэмбэрэл: тийм шүү дээ. Хиймэл бүтэц гаргаж ирээд, түүнийгээ байлгахын тулд энд тэндхийн юмнууд авчирч наагаад байна шүү дээ. Чиг үүргийн байгуулагад байгаа хуулиар хүлээсэн үүргүүдийг боомтын захиргаа гэдэг нэг хиймэл байгууллагад давхардуулан хариуцуулж өгөөд байна шүү дээ. Ингэж болохгүй шүү дээ.

М.Батчимэг: харин тийм. Яг тэгж л харагдаад байна... боомтоор нэвтрүүлэх журам гэж энэ хуулиар давхар зохицуулах хэрэггүй л дээ. Энд бичигдсэн зүйлс чинь тус тусдаа том том хуулиар зохицуулагдаж байгаа. Тэгэхээр би 17-ыг бас л хасах саналтай байна. Та нар юу гэж бодож байна. Энд шинэ юм алга.

С.Дэмбэрэл: Энд байгууллагуудыг дурдсан болохоос дэмжсэн бодлого, юм ерөөсөө алга. Тиймээс үүнийг хасах хэрэгтэй.

М.Батчимэг: санал хураая... 18. Боомтоор нэвтрүүлэх хяналт шалгалт. Энэ дээр л нөгөө нэг цонхны тухай асуудал орж ирэх байх даа. Санал юу байна? 18,1 дээр цөмийн болон зорчигч тээврийн хяналт нэмье гэж орж ирсэн юм байна. Бас л давхцал биш үү?

Р.Гончигдорж: Энэ ХЭГ-аас хууль бичигдэх журмын тухай тайлбар бас сонсмоор байх юм. Давхардлаа гээд л хасаад байж болох уу? Давхардаж байгаа юм шиг харагдаж байгаа ч гэсэн ямар хуулин дээр ямар талаас нь, яагаад оруулав гэдэг дээр тайлбар алга уу? Хууль чинь өөрийн бүтэцтэй /эрх мэдэл, үүрэг, процесс, нэр томьёо г.м/ хийгддэг. Би хуульч биш. Гэхдээ хууль тогтоолцож явсан туршлагаасаа л хэлж байна. Тэгэхгүй болохоор хэрэглэж болохгүй болчихно. Хуулинд заагдсан процессоороо үйл ажиллагаа нь явагдаж байх ёстой. Өөр хууль дээр эрх мэдэл чиг үүрэг нь заагдаад, энд байрлал нь тогтоогдож байж болно. Бас санкцууд бас бий.  

М.Батчимэг: Бид энэ хуулиндаа байгуулагуудыг нь заагаад, тэднийг хуулийн дагуух чиг үүргээ гүйцэтгэнэ гэдгийг нь заачихсан учраас л асуугаад байна л даа. Өөр юу хэрэгтэй юм бэ?

Р.Гончигдорж: 18,1 дээр л ярья. Энэ чинь танайд чухал заалт биз дээ? Тийм учраас л Цөмийн энергийн газраас оруулж ирж байгаа шүү дээ.

С.Дэмбэрэл: Р.Гончигдорж гишүүний зөв л дөө. Гэхдээ, хиймэл байгууллага байгуулчихаад, тэрэндээ бусдын ажлыг давхар наагаад байгаад л учир нь байна. Тэр хиймэл наалтыг л авч байгаа болохоос байгуулагуудын үйл ажиллагааг хасч, хориглоогүй байна шүү дээ. Одоо энэ хойшоо хачин хачин юм гарч ирж байна. Нэг хиймэл захиргаа нэмж гаргаж ирээд, түүндээ бусад мэргэжлийн байгуулагуудад хуулиар олгогдсон ажил үүргийг хүчээр авч өгөх гээд байх шиг л болоод байна л даа.

М.Батчимэг: Харин тиймээ. Тэгж л харагдаад болохгүй байгаа юм даа. Энэ хасагдлаа гэхэд энэ хуулиас юу нь хүчгүйдэх вэ?

Р.Гончигдорж: 18,1-ыг хасчихвал Цөмийн энергийн газар боомт дээр яаж үүргээ биелүүлж, үйл ажиллагаа явуулах вэ? гэдэг л байна.

М.Батчимэг: Хяналтын чиг үүрэгтэй байгууллагуудаа заагаад, үйл ажиллагаануудаа явуулна гээд бүр эхэнд нь заачихсан. Сая бас боомтын гадна үйл ажиллагаагаа явуулж болно гээд заачихсан. Журмаар зохицуулна гэдгээ заачихсан. Бүгд өөр өөрийн хуулиар заагдсан үүрэгтэй. Гэтэл энэ бүхнийг боомтын захиргаа болон захиргаануудад өгчих гээд байна гэж С.Дэмбэрэл гишүүний хэлж байгаа нь зөв биш үү?  

Р.Гончигдорж: Хууль дэглэдэг байгуулагууд та нар л үүнийг хариул л даа. 18,1 алга болчихвол та нар яаж үйл ажиллагаагаа явуулах юм бэ?

С.Дэмбэрэл: Р.Гончигдорж гишүүний хэлж байгаа 18,1-ыг үлдээгээд, 19-ын хяналт шалгалтын дараалал гэсэн хэсэгтэй нэгтгэе. 18-ын бусдыг нь хасъя. Энд давхардуулан, задалж бичсэнээс өөр юм алга. Хэрэггүй байгаа биз? 19 дээрх хяналтын дараалал дээр дараалалыг нь сольчихсон байна. Үүнийг ч бас засъя.

М.Батчимэг: би бол санал нэгтэй байна. Мэргэжлийн байгууллагууд хариул даа.

Р.Гончигдорж: Та нар хуулиа мэднэ. Хуулиа хийдэг байсан. Зарим байгууллагууд үйл ажиллагаагаа нэгтгэж байгаа. Хийдэг ажлаа л хийх юм бол энэ хууль ч, тэр байгуулага ч хэрэггүй шүү дээ. Хэрвээ хуулиар заагдаагүй үүргээ өгөх гэж байгаа юм бол тэрийгээ оруул л даа. Цогц үйл ажиллагаа энд хийгдэж байгаа юм биш үү? Иргэний талаасаа бас харах хэрэгтэй. Та нар надаас үүнээс өөр зүйл шаардах ёсгүй. Энэ 3 байгуулагаас өөр байгуулага яагаад шалгах гээд байгаа юм бэ г.м

М.Батчимэг: Иргэний чиг үүрэг талаасаа бас харах нь зөв юм байна. Тиймээс 18,2,1 зайлшгүй орохоор болж байна. Иргэний шилжих хөдөлгөөн, хил хамгаалах байгуулагын асуудал орж ирж байгаа учраас бусдыг нь хаяж болохгүй юм байна... тэгэхээр энэ зүйл заалтаа үлдээе.

С.Дэмбэрэл: 18 дээр Хорио цээрийн байгуулага стандартын шалгалтыг хийхээр зааж. Үүнийг яаж хийх гээд байгаа юм бэ? Хорио цээрээ л тогтоох, шалгах ёстой биз дээ?